رباط تاریخی لاری در تربت حیدریه نیازمند توجه است

پژوهشگر و محقق تاریخ محلی تربت حیدریه در معرفی این بنای تاریخی می گوید رباط لاری در ضلع جنوبی میدان رباط خیابان روحبخش و در نزدیکی مقبره مرحوم لاری و حمام حاج رئیس، توسط حاج محمدرضا لاری در سال ۱۳۰۸ هجری قمری ساخته شد.
آرزو علومی بایگی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: رباط حاج محمدرضا لاری در ابعاد ۶۴ در ۶۰ متر دارای ۲۴ غرفه تابستانی است که مشرف به حیاط رباط می‌ باشند و هر کدام از این غرفه‌ها به نوبه خود اطاقی کوچک در پشت سر دارند که استفاده زمستانی داشته و دارد.
وی اظهار داشت: در قسمت عقب تمام غرفه‌ ها نیز اصطبلهای اختصاصی به هر غرفه وجود دارد و شیوه معماری رباط که شامل قسمت تابستانی و زمستانی با اصطبلهای اختصاصی و چهار انبار بزرگ در چهار گوشه رباط است دلالت بر تدبیر و معماری اصولی بانی و سازندگان آن دارد که پس از گذشت ۱۱۰ سال هنوز مستحکم و قابل استفاده تجار محل است و حوادث طبیعی و غیرطبیعی نتوانسته در طول این مدت خللی به آن برساند.

* رباط لاری موقوفه است
مصطفی خان امینی فرزند محمدرضا امینی و نوه علی اکبر امینی معروف به امین التجار(نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس شورای ملی طی سه دورههای ششم تا هشتم) به خبرنگار ایرنا گفت: محمدرضا لاری سال ۱۳۰۸ قمری وارد تربت ‌حیدریه و در این شهر با پدر بزرگم آشنا شد و در اثر این آشنایی با خواهر ایشان ازدواج کرد.
وی افزود: لاری در طول زندگی صاحب فرزند نشد و از سوی دیگر هنگام تشرف به مکه تمام اموالش را در اختیار پدر بزرگم قرار داد و حتی وقفنامه ای تنظیم کرد تا چنانچه از این سفر معنوی بازنگشت، پدربزرگم طبق مفاد آن عمل کند. لاری از این سفر به سلامت بازگشت و اکنون مقبره وی در نزدیک حمام حاجی رئیس تربت حیدریه واقع است.
او ادامه داد: بر روی سنگ قبر مرحوم لاری بخشی از مفاد وقفنامه حکاکی شده که متولی موظف است سالی یک صد تومان به طلاب حوزه علمیه تربت حیدریه، سالی ۲۵ تومان به مدرس حوزه علمیه و سالی ۱۵ تومان هم به خادم حوزه علمیه بپردازد.
امینی گفت: آن زمان حاج آقا لاری سفارش بافت چادر بزرگی را به بافندگان یزدی داده بود که ایام عزاداری محرم و به منظور تفکیک مجلس زنانه از مردانه در حوزه علمیه نصب می شد. اکنون امور مربوط به اجرای وقفنامه را به عهده دارم و همه ساله مراسم عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) در دهه نخست محرم در سرای امین برپا می شود.
وی افزود: از مرحوم لاری به جز رباط لاری آنچه به جا مانده سرای امین، رباط کامه، رباط سفید، یک پل سنگی و یک ربات هم سرپیچ کافرقلعه (جاده تربت حیدریه به سمت مشهد) است که تا چند سال پیش موجود بود اما از زمانی که مسیر جاده تغییر کرد شاید دیگر دیده نشود ولی بقایای آنها موجود است.

* رباط لاری در تصرف مستاجران طلبکار
امینی همچنین گفت: اکنون برای گرفتن اجاره ۲۹ غرفه موجود در رباط که در اشغال غیرقانونی مستاجران است دچار مشکل هستم و تنها شش نفرشان حقوق درست و به موقع اجاره بها را می پردازند. اجاره دریافتی سالی ۷۵ هزار تا یک میلیون تومان و این در حالی است که مستاجران موقوفه لاری در پرداخت همین مبلغ ناچیز هم تعلل می کنند. به دادگستری هم مراجعه کرده ام و پاسخ دادند به گذشته کاری ندارند و هر اقدام مربوط به از حالا به بعد است.
وی افزود: چند نیز بار برای جذب سرمایه گذار، تعیین تکلیف رباط و تخلیه آن پرده نصب کردم و حتی اداره میراث فرهنگی بر روی در ورودی رباط قفل زد اما قفل را هم شکستند و مشکل از زمانی بیشتر شد که مستاجران چون دیدند دولتیها به داد ما نمی رسند، جری تر شدند.

* اداره اوقاف ناظر شرعی و قانونی
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه تربت حیدریه در خصوص موقوفه لاری گفت: هم به لحاظ شرعی و هم به لحاظ قانونی از آنجا که موقوفه مرحوم لاری دارای متولی است، آقای امینی همه کاره است و شخصا باید تصمیم نهایی را اتخاد کند و اداره اوقاف تنها می تواند به عنوان ناظر شرعی و قانونی وارد عمل شود.
حجت الاسلام جعفر نواییان سررود در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: البته اقداماتی انجام داده که بی نتیجه مانده زیرا مستاجران تمکین نکرده اند و برای خودشان حق کسب، پیشه و سرقفلی قایل هستند که به لحاظ شرعی حق موجهی نیست. مندرجات پرونده نیز نشان می دهد مستاجران از غرفه ها به عنوان انبار و نه محلی برای درآمد استفاده کرده اند لذا از این حیث حق کسب و پیشه به آنها تعلق نمی گیرد زیرا این امر یک حق ‘من درآوردی’ و فاقد پشتوانه قانونی است.
وی در خصوص نحوه سرمایه گذاری در رباط لاری نیز گفت: طبق قانون، سرمایه ‌گذار ابتدا باید درخواست خود را به اداره اوقاف و متولی ارائه کند و در مرحله بعد چون ملک دارای قدمت تاریخی است با اداره میراث فرهنگی مکاتبات می شود.

* رباط لاری هویت شهر تربت حیدریه
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت حیدریه نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا رباط لاری را در حکم هویت شهر تربت حیدریه توصیف و بیان کرد: هر چند طبق قانون ۸۰ درصد اماکن تاریخی یا مالک حقیقی دارند و یا متولی آنها اداره اوقاف است اما همه اینها باعث نمی شود نسبت به انجام وظایف قانونی خود کوتاهی کنیم.
علی محمدی افزود: بر اساس ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی هرکس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه ها و مجموعه های فرهنگی تاریخی یا مذهبی ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران با نصب تزئینات، ملحقات، تاسیسات، اشیاء، لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود خرابی وارد کند علاوه بر جبران خسارات وارده، به حبس از یک تا ۱۰ سال محکوم می شود.
وی ادامه داد: بر این اساس رباط لاری هم از بعد انسانی که فردی از جای دیگری آمده و احساس کرده این بنا را باید بسازد و این اقدامش برای ما بسیار ارزشمند است و هم از بعد تاریخی باید طبق قانون مورد حفظ و حراست باشد. در عین حال این بنای تاریخی مالک حقیقی دارد و این مالک تا امروز با مستاجرانش دچار مشکل است و تاکنون نتوانسته ایم کار زیادی در آنجا انجام دهیم.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت حیدریه گفت: هشت سرمایه گذار با شرط سرمایه گذاری نامحدود برای اماکن تاریخی تربت حیدریه اعلام آمادگی کرده اند و قول می دهم به محض رفع مشکل مالکیت بنای لاری کار مرمت، احیا و سرمایه گذاری در آن آغاز شود.
وی همچنین افزود: از آنجا که در تربت حیدریه مشکل اقامتی داریم و با توجه به اینکه رباط لاری در مرکزیت شهر و در جوار چند مکان تاریخی دیگر مثل مقبره مرحوم لاری و حمام حاجی رئیس واقع شده و در تقسیمات جدید شهری به عنوان یک محور گردشگری در حال ثبت است، سرمایه ‌گذاران قادر خواهند بود برای ایجاد یک محیط اقامتی در آن اقدام کنند.
کارشناس بهره وری و اجارات اداره اوقاف و امورخیریه تربت حیدریه نیز گفت: پیگیری پرونده موقوفه لاری از یک سال پیش در محورهای جذب سرمایه گذار، بازسازی و احیا شامل ایجاد سفره خانه سنتی و یا هر فعالیت اقتصادی قانونی ممکن شود، شروع شده است.
جواد اسدی افزود: نشستهایی نیز در فرمانداری، اوقاف و میراث فرهنگی برای رفع معارضان و مستاجران قبلی برگزار شد تا به ‌صورت دوستانه مشکل برطرف شود و حتی مستاجران زمانی اعلام کردند به عنوان سرمایه گذار خودشان پا پیش می گذارند اما هنوز به نتیجه نرسیده است.
وی گفت: برخی مستاجران مدعی هستند ملک از زمان پدربزرگشان در اجاره آنها بوده و بر این اساس بحثهایی حقوقی را پیش کشیده و ادعای مالکیت دارند.
۴۸ بنا و محوطه تاریخی و دو اثر معنوی و ناملموس از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی و گردشگری شناسایی شده در منطقه تربت حیدریه تاکنون در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده اند. مرکز شهرستان ۲۲۵ هزار نفری تربت حیدریه در فاصله ۱۵۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد واقع است.