بسته پیشنهادی کتاب برای کسانی که ناچارند هنوز در خانه بمانند دعوت به مراسم کتابخوانی در قرنطینه اسماعیل ساغری

در روزهای قرنطینه کرونایی، طبعا یکی از بهترین کارها می‌تواند کتاب خواندن باشد. خیلی‌ها که در جریان کارهای روزانه در طول سال، چندان فرصتی برای مطالعه ندارند، در این روزها که بحران کرونا در کنار همه مصائبش، توفیقی اجباری نصیب آدم‌ها کرده، بخت آن را یافته‌اند که ساعاتی از روز را به کتاب خواندن اختصاص دهند. در ادامه مروری به چند کتاب خواندنی خواهیم داشت که در سال گذشته و عمدتا در ماه‌های پایانی سال گذشته منتشر شدند اما چندان که شایسته بود، دیده نشدند.

 تتبعات
واکاوی پیچیدگی‌های انسان به دست نویسنده عهد رنسانس
«تتبعات» اثر میشل دومونتنی با ترجمه احمد سمیعی گیلانی کتابی است که نیمه زمستان گذشته و تقریبا در آستانه بحران کرونا در ایران منتشر شد. مونتنی یکی از تاثیرگذارترین نویسندگان و فیلسوفان قرن ۱۶ و دوره رنسانس فرانسه بود. این فیلسوف اخلاق‌‎گرا در کتاب «تتبعات» در پی به دست دادن توصیفی از «انسان واقعی» است. نگاه او در این کتاب ناظر بر همه تناقض‌ها و پیچیدگی‌هایی است که به ‌طور دائم در انسان جریان دارد. از «تتبعات» به عنوان اثری درونگرایانه و متمرکز بر نهاد آدمیزاد می‌‎توان نام برد. احمد سمیعی گیلانی علاوه بر ترجمه، شرحی هم بر احوال و آثار نویسنده کتاب نوشته است. از دیگر وجوه شخصیت مونتنی می‌توان به این اشاره کرد که توانسته فرم مقاله را به عنوان یک فرم ادبی جذاب جا بیندازد و برای خوانندگان محبوب کند. او بعد از آنکه در سال ۱۵۷۲ با هدف فراغت، مطالعه بیشتر و تامل بازنشسته شد، «تتبعات…» را نوشت. کتابی ملهم از ایده‌هایی برآمده از مطالعه کتاب‌هایی که در کتابخانه شخصی خود داشت. دامنه موضوعاتی که او در این کتاب به آنها می‌پردازد، متنوعند و از اسب جنگی و آدمخوار گرفته تا شعر و سیاست و جنسیت و دین و عشق و… را دربر می‌گیرد. مونتنی دانش‌آموخته حقوق بود و سال‌ها به کار مشاوره حقوقی اشتغال داشت.
این کتاب را نشر نیلوفر در قطع رقعی در ۲۳۸ صفحه با قیمت ۴۵ هزار تومان منتشر کرده است.
شبکه امنیتی
رمانی جذاب در قامت پژوهشی اندیشمندانه
از دیگر کتاب‌هایی که اخیرا در ایران منتشر شده و می‌توان آن را برای روزهای در خانه ماندن پیشنهاد کرد، رمان «شبکه امنیتی» نوشته هاینریش بل است. کتاب را محمدتقی فرامرزی ترجمه کرده و قصه شخصیتی به نام فریتس تولم را روایت می‌کند. تولم حسب تقدیر در جایگاه قدرتمندترین شخصیت آلمان غربی نشسته است و داستان حول اتفاقاتی می‌گذرد که سبب تهدیدهای بالقوه علیه او و خانواده‌اش شده است. تولم و خانواده‌اش در خانه زندانی می‌شوند و شبکه‌ای امنیتی مسوولیت حفاظت از آنها را بر عهده می‌گیرد. تردید و بدگمانی نسبت به همه ‌چیز زندگی خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد و مناسبات جدیدی را بین آنها و هم جامعه بیرون پدید می‌آورد. هاینریش بل در خلال روایت این وضعیت، شخصیت‌های کار را به ما معرفی می‌کند. چهار شخصیت اصلی کتاب عبارتند از فریتس تولم، همسرش و نیز دختر و پسر جوان‌شان. این چهار نفر به خاطر وضعیت امنیتی پیش آمده برای پدر خانواده که به کل خانواده تسری پیدا کرده است، خود را پیشاروی آینده‌ای نامعلوم می‌یابند و همواره با شبح تروریسم زندگی می‌کنند و انگار منتظرند که بر آنها غلبه کند. این رمان بل را – همان ‌طور که خود او همچنین عقیده‌‎ای دارد – باید بازتابی از وضعیت اجتماعی مردم آلمان غربی در دهه ۷۰ میلادی دانست. بسیاری بر این عقیده‌اند که «شبکه امنیتی» را نه تنها باید رمان مهم و در عین حال جذابی دانست بلکه باید آن را در قامت پژوهشی در باب مفاهیم مهمی در حوزه علوم انسانی هم قلمداد کرد. تلقی دیلی‌تلگراف از این رمان گویای همین نگاه است؛ آنجا که ضمن ستایش از چیرگی کم‌نظیر بل بر فرم رمان در نوشتن «شبکه امنیتی»، این کتاب را تحقیقی چندجانبه درباره قدرت، خشونت، آزادی و اخلاق توصیف می‌کند. این رمان را نشر نو در ۴۰۸ صفحه با قطع رقعی و به قیمت ۶۲ هزار تومان منتشر کرده است.
نوشتن خلاق
نویسنده درونت را بشناس
کتاب «نوشتن خلاق» اثر گابریله ال.ریکو هم از جمله کتاب‌های منتشر شده در سال ۹۸ است. برگردان این کتاب حاصل کار گروه ترجمه کارگاه نوشتن خلاق برلن است. «نوشتن خلاق» از جمله کتاب‌هایی است که رویکردی متدیک به پروسه نوشتن دارد و در عین حال کتابی جذاب و خواندنی است. برخلاف تصوری که ممکن است از نام کتاب بیاید در این کتاب با اثری آموزشی در زمینه داستان‌نویسی روبرو نیستیم و خبری از آموزش عناصر داستان‌‌نویسی در آن نیست. رویکرد کتاب، رویکردی کلان‌نگرانه است و می‌خواهد از رهگذر این نگرش، نوشتن را به مخاطب بیاموزد. «نوشتن خلاق» که خود امروزه به عنوان روشی شناخته شده در دنیا مطرح شده است، امروزه کاربرد امتحان ‌پس‌داده‌‎ای نزد مدرسان سیستم‌های کارگاهی نویسندگی دارد. اگر بخواهیم به‌طور خلاصه در مورد کارکردهایی که کتاب «نوشتن خلاق» می‌تواند برای خواننده داشته باشد، حرف بزنیم، باید بگوییم چطور دیدن را به مخاطب خود که سودای نویسندگی دارد، می‎آموزد. به عبارتی به او می‌آموزد که چگونه قوای دیداری و شنیداری خود را به کار نوشتن ببندد و از آنها به عنوان مواد سازنده متن استفاده کند. بر اساس متد «نوشتن خلاق» در درون هر کسی، یک ضمیر نویسنده وجود دارد اما تنها عده معدودی قادرند آن را کشف کنند و دست به کار نوشتن شوند. جایی درباره کتاب «نوشتن خلاق» آمده است: «کم نیستند کسانی که استعداد روایت کردن دارند از تجربه‌های بسیاری نیز برخوردارند؛ اما نمی‌دانند باید برای این روایت از چه زبانی استفاده کنند؛ به عبارت دیگر برای این کار چه لباسی باید بر تن جملات کنند. نویسنده این کتاب کم و بیش باور دارد که همه می‌توانند بنویسند پس در تلاش است به آن‎ها راه و رسم این مهم را بیاموزد تا هر یک زبان خاص خود را برای نوشتن پیدا کنند. در این کتاب همچنین تمرین‌هایی ارایه شده تا خواننده بیاموزد چگونه افکار و ایده‌های خود را به راحتی و بدون گرفتار شدن در قواعد بی‌مورد بیان کرده تا «صدا» و شیوه بیان خود را پیدا کند.» کتاب «نوشتن» خلاق را نشر کتاب آمه در ۲۶۸ صفحه به قیمت ۴۶ هزار تومان در قطع وزیری منتشر کرده است.
تزار عشق و تکنو
افشای پنهانکاری حکومت‌ها، روایت
مصائب ملت‌ها
«تزار عشق و تکنو» نام کتابی است از آنتونی مارا که نشر نو در سال ۹۸ با ترجمه مریم حسین‌زاده منتشر کرده است.
کتاب تراژدی و طنز تلخی است که آن را به بازسازی خانه و جهانی ویران به علت سانسور، جنگ، تروریسم و فقر تعبیر کرده‌اند. مارا در مقام نویسنده این اثر، رفت و آمد میان طنز و تراژدی و بالطبع به کار بردن هر دو لحن را لازمه ادبیات می‌داند. او همچنین از ادبیات به عنوان عاملی برای کنار آمدن با زندگی به خصوص در روسیه نظر دارد. او در این اثر بر آن است تا تلاش قدرت‌ها و حکومت‌ها را برای پنهان کردن تاریخ و گذشته از نگاه ملت‌های‌شان نشان دهد. او انسان‌ها را در کشاکش شرافت و خیانتی روایت می‌کند که از خلال آن می‌کوشند از دست‌رفته‌ها را بازگردانند. در پشت جلد کتاب می‌خوانیم:
«آنتونی مارا با داستان‌های گلچین‌مانند درهم‌تنیده یک قرن را در تاریخ شوروی و روسیه درمی‌نوردد. آغاز این داستان‌ها از تونل‌هایی در زیر لنینگراد در سال ۱۹۳۷ است و پایان آنها سالی نامعلوم در منظومه شمسی. وعده حکومت پرولتاریا و آزادسازی رنجبران و زحمتکشان به سرکوب و خفقان و کیش شخصیت انجامید. سقوط کمونیسم تغییر عمده‌ای ایجاد نکرد و فاصله طبقاتی و سلطه سازمان‌های مخفی و مافیا همچنان برقرار ماند. در این میانه، موسیقی و نقاشی هم زندگی‌بخش است و هم ابزار سرکوب. یکی از تابلوهای نقاش چچنی قرن نوزدهم و جنگ چچن در تار و پود داستان جریان دارد. طرح داستان در قالب گلچین‌ کردن آهنگ‌های نوستالژیک برای نوار کاست است که بازگوکننده روایتی‌ است بزرگ‌تر از تک‌‌آهنگ‌ها و تک‌رویدادهای زندگی قهرمانان و نمادی‌ است از آنچه به آن عشق می‌ورزند.»
«تزار عشق و تکنو» را نشر نو در قطع رقعی در ۳۵۸ صفحه به قیمت ۵۲ هزار تومان منتشر کرده است.
در کشاکش دین و دولت
دین و دولت در اسلام و ایران
«در کشاکش دین و دولت» همین که نام محمدعلی موحد را در مقام مولف روی جلد خود دارد، کتاب کنجکاوی ‌برانگیزی است.
«کشاکش دین و دولت» را نشر ماهی نیمه دوم سال ۹۸ منتشر کرد. کتابی در باب نسبت دین و دولت در اسلام و ارتباط ایرانیان با این مقوله. کتاب در بخش آغازین خود گزارشی فشرده ارایه می‌کند از دوران ۳۰ ساله پس از رحلت پیغمبر اکرم در سال ۱۱ هجری تا صلح امام دوم شیعیان با معاویه در سال ۴۱ هجری. بنا به شرحی که مولف از چگونگی تالیف این کتاب ارایه کرده، ارایه تصویری نسبتا معقول و قابل اتکا از آن بازه زمانی «با دقت در مضمون روایت‌های مورخان و تعمق در زیر و بم آنها» انگیزه نگارش کتاب بوده است. «در کشاکش دین و دولت» دو زاویه به فاصله ۳۰ ساله میان رحلت پیامبر و صلح امام حسن (ع) می‌گشاید. در یکی از این دو منظر تمرکز مولف بر مقوله شکل‌گیری و تاسیس حکومت اسلامی و مقوله خلافت است و دیگری نگاهی که بر نزاع‌های برآمده از شکل‌گیری این حکومت ناشی شده، تمرکز دارد. به عنوان نمونه در بخش «نگاه اول» از فصل اول کتاب، محمدعلی موحد به مقولاتی مانند «تصویری از حکومت در صدر اسلام»، نسبت ساخت حکومت خلیفه‌ای با ساخت پادشاهی، ابعاد مقوله بیعت و… پرداخته است و در بخش «نگاه دوم» مقولاتی مانند «نزاع در میان قریشیان»، «نخستین ترور سیاسی در اسلام»، «چگونه مسلمانان بر خلیفه شوریدند؟»، «نزاع خانگی و ماجرای جنگ شتر» و… می‌پردازد. «در کشاکش دین و دولت» را نشر ماهی در ۳۲۰ صفحه به قیمت ۶۰ هزار تومان منتشر کرده است.
دختران گمشده
رمانی برای کودکان و نوجوانان
«دختران گمشده» عنوان رمانی است از سیامک گلشیری که در قالب مجموعه «گورشاه» نشر افق در نیمه دوم سال ۹۸ منتشر شده است. سیامک گلشیری از نویسندگان رمان و قصه کوتاه است که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان همنام شناخته ‌شده‌ای است.
در خلاصه داستان کتاب می‌خوانیم:
«خواهر نیما ناپدید شده؛ نیما به سراغ نویسنده‌ای می‌رود که ادعا می‌کند کتاب‌هایش را بر اساس واقعیت محض نوشته و از نویسنده می‌خواهد کمکش کند. او که حرف نیما را باور نمی‌کند، از این کار سر باز می‌زند، اما انگار دختران دیگری هم هستند که به سرنوشت خواهر نیما گرفتار شده‌اند. سرانجام در شبی مخوف نویسنده به جهانی کشیده می‌شود که در خیالی‌ترین رمان‌ها هم تصورش را نمی‌کرده.»
از سیامک گلشیری، یکی از پرخواننده‌ترین نویسندگان ادبیات نوجوان ایران، تاکنون بیش از ۲۰ رمان و چند مجموعه داستان منتشر شده است. آثار گلشیری جوایزی را نیز از آن او کرده و بارها نامزد جوایز مختلف ادبی شده‌ است. رمان «جنگل ابر» از مجموعه‌ رمان‌های پنج‌گانه «خون‌آشام» گلشیری در فهرست کاتالوگ «کلاغ سفید» کتابخانه بین‌المللی نسل جوان مونیخ (۲۰۱۴) جای گرفته است.»
«دختران گمشده» را نشر افق در ۲۱۰ صفحه و با قیمت ۳۲ هزار تومان منتشر کرده است.
نقد و بررسی شعر معاصر، مهدی اخوان ثالث
نوپرداز خراسانی در مقام مدرس
روزهای پایانی اسفند بود که نشر مروارید از سری کتاب‌های نقد و بررسی شعر معاصر، کتابی منتشر کرد که نام مهدی اخوان ثالث روی جلد آن می‌درخشد. کتاب را یدالله جلالی پندری گرد آورده است.
پاییز سال ۵۸ بود که مهدی اخوان ثالث، شاعر مهم و برجسته معاصر برای اولین و آخرین بار در جایگاه تدریس در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران قرار گرفت. موضوع درس او نقد و بررسی شعر معاصر بود. کتاب حاضر درسگفتارهای اخوان در آن دوره کوتاه تدریس او در دانشگاه است.
گر چه اخوان شاعر مهم و نام‌آشنای معاصر است اما بی‌مناسبت نیست که به بهانه معرفی این کتاب، چند سطر درباره او بخوانیم. شاعری که در بخش مهمی از شاعری خود – چه در آثاری که در قوالب کهن سروده و چه در شعرهای نیمایی‌اش – از ویژگی‌های کمابیش مشترکی بهره می‌برد. این شاعر خراسانی در کار شاعری خود متاثر از سبک خراسانی به ویژه قصاید این سبک است. اگر چه او را به عنوان شاعری نیمایی و شاگرد نیما می‌شناسیم اما درباره او باید گفت که همواره در حد فاصل میان استادش نیما و شاعران سبک خراسانی در قلمروی شعر کهن فارسی شعر نوشته است.
اگر چه اهمیت شاعری اخوان در وجه شاعری اوست اما نباید از نظر دور داشت که او یکی از فاضل‌ترین شاعران معاصر به جهت میزان سوادی است که در ارتباط با ادب کهن و شعر قدمای فارسی دارد. طبعا همین سواد و جنبه فاضلانه است که او را در آن مقطع پاییزی از سال ۵۸ به دانشگاه تهران کشاند و سبب شد درسگفتارهایش چنان مورد توجه قرار بگیرد که امروز از پس بیش از ۴۰ سال در قالب کتابی که نشر مروارید منتشر کرده در دسترس ما قرار بگیرد.
اخوان کتاب‌های مختلفی چه در قالب شعر و چه تحلیل منتشر شده است که از میان آنها می‌توان «ارغنون، زمستان، آخر شاهنامه، از این اوستا، دوزخ اما سرد، تو را‌ ای کهن بوم و بر، آورده‌اند که فردوسی، درخت پیر و جنگل، پیر و پسرش، نقیضه و نقیضه‌سازان، بدعت‌ها و بدایع نیما یوشیج، عطا و لقای نیما یوشیج و …» را نام برد.
«نقد و بررسی شعر معاصر، مهدی اخوان ثالث» را نشر مروارید در ۲۱۷ صفحه به قیمت ۳۶ هزار تومان منتشر کرده است.