تهران-ایرنا- «امیر مسعود مظاهری»، جامعه شناس و استاد دانشگاه به ایرنا گفت: یکی از راه‌های مهار کرونا، تغییر سبک زندگی و عادتواره های پیشین است که برای رسیدن به آن؛ باید به تولید محتوای متناسب با نیازها، سلایق، علایق و ذائقه های افراد مختلف جامعه توجه داشت.
سبک زندگی یکی از واژه‌هایی است که در علوم اجتماعی و جامعه شناسی بسیار یافت می‌شود و منظور از آن روش زندگی افراد است. طی سال‌های متمادی انسان ها همواره کوشیده‌اند روش زندگی خود را بشناسند و آن را مدیریت کنند و حتی دولت‌ها گاهی تلاش کرده‌اند بر این سبک های زندگی تاثیر بگذارند. اخیرا نیز شیوع کرونا در کشورهای مختلف سبب شده موضوع سبک زندگی و تغییر آن اهمیت یابد؛ زیرا عدم هماهنگی سبک زندگی پیشین با شرایط جدید و نیز عدم رعایت برخی نکات بهداشتی ممکن است باعث شود عوامل بیماری زا تشدید شده و پیامدهای ناخوشایندی برای افراد جامعه رقم بخورد. اما اینکه چگونه و از چه راه هایی می‌توان به این امر مبادرت کرد و نحوه مواجهه گروه ها و طبقات مختلف جامعه با این تغییرات چه خواهد بود، سبب شد پژوهشگر ایرنا با «امیر مسعود مظاهری» عضو هیات علمی دانشگاه تهران به گفت و گو بنشیند. مشروح این گفت و گو را در ذیل می‌خوانید:
باز اندیشی در سبک زندگی
مظاهری با اشاره به ضروری بودن، توجه و بازنگری به سبک‌های زندگی پیشین گفت: همانطور که مدرنیته و فناوری نیازمند باز اندیشی هستند، سبک های زندگی پیشین در مواجهه با بحران هایی مثل کرونا نیز نیازمند بازاندیشی و به تعبیری بازنگری هستند. زیرا پاندمی ها در سطح جهان تغییراتی اقتصادی، اجتماعی فرهنگی بسیار وسیعی ایجاد می کنند که با همان روش‌های پیشین نمی‌شود آنها را کنترل و در نتیجه مهار کرد.
وی اضافه کرد: در واقع تجربه‌ای که در طول جوامع بشری صورت می‌گیرد، حاکی از این است که نوعی بازاندیشی باید در الگوهای ارتباطی و اجتماعات انسانی و حتی سبک زندگی افزاد صورت بگیرد. دولت‌ها می توانند با بهره گرفتن از راهنمایی های کارگزاران اجتماعی، سیاستمداران و نخبگان، روش های درست مقابله و زیست را به مردم ارایه نمایند و از میزان ابتلا و مرگ و میر ناشی از پاندمی‌ها جلوگیری کنند.
برای تغییر عادتواره‌ها نیازمند محتوا هستیم
این استاد دانشگاه درباره چگونگی تغییر سبک‌های زندگی، خاطرنشان کرد: ما برای تغییر عادتواره‌ها نیازمند تولید محتوا هستیم. تولید محتوای متناسب با نیازها، سلایق، علایق و ذائقه‌های مختلف در جامعه منوط به این است که شناخت دقیق و درستی از نیازهای انسانی داشته باشیم و بر اساس آنها تولید محتوا کنیم. اگر تولید محتوایی که در این زمینه انجام می‌دهیم بدون در نظر گرفتن زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و شناخت از جامعه باشد، باید بدانیم آنها راه به جایی نخواهند برد و در عوض سایر مکانیزم های تولید محتوا مثل شبکه های اجتماعی، سمت و سوی تغییر عادتواره‌ها را به دست می‌گیرند.
وی افزود: علاوه بر این، به یک کار دانشگاهی و پژوهشی نیز نیاز داریم. همچنین به رسمیت شناختن جایگاه اساتید و دانشگاهیان و اعتماد به آنها و پرهیز از سیاست زدگی در این حوزه بسیار مهم است. در بحث سلامت آنچه مهم است جان انسان‌ها ست و نه امور اقتصادی و سیاسی.
نقش دو سویه مردم و دولت در مواجهه با بحران
امیر مسعود مظاهری در باره نقش مردم و دولت در مواجهه با بحران گفت: ضمن توجه به نقش ها و وظایف مردم، باید به نقش مسوولان و کارگزاران جامعه هم توجه کرد. زیرا آنها به دلیل جایگاه و نقش مهمی که در جامعه دارند در برخورد و مهار مسایل و مشکلات بسیار تاثیر گذار هستند.
وی تاکید کرد: اگر بخواهیم این نکته را از دیدگاه «ژان ژاک روسو» مطرح کنیم، باید بگوییم طبیعتا هیچکس نمی‌تواند نقش مردم را در مواجهه با بحران‌ها انکار کند؛ اما همچنان باید بدانیم افراد نیز از داخل جامعه بیرون آمده‌اند و هر رابطه اجتماعی در بستر جامعه شکل می‌گیرد. یعنی در واقع به این معنا که دولت و ملت با هم دارای نقش و اهمیت بسیار هستند و تاثیرگذاری متقابل بر یکدیگر دارند.
مظاهری نقش دولت در مهار کرونا را پررنگ دانسته و اظهار داشت: من فکر می‌کنم یکی از مسایلی که در این رابطه وجود دارد این است که چون در طی سال‌ها ما با بحران‌های بسیاری مواجه بودیم، از این رو فشارهای مختلف روانی، اقتصادی سبب شده میزان تاب آوری افراد در این شرایط کاهش یابد. بنابراین دولت در این شرایط می‌تواند برای کاهش فشارها نقش خود را پر رنگ تر کند و از طریق تولید محتواها و آموزش‌های مناسب در پیشگیری و انجام اقدامات لازم موثر عمل کند.
نحوه برخورد دولت ها با بحران کرونا
این استاد دانشگاه با اشاره به چگونگی مدیریت دولت ها در مواجهه با کرونا توضیح داد: هنگامیکه بحران کرونا به وجود آمد، شاهد این بودیم که افراد در کشورهای مختلف به فروشگاه ها هجوم می‌بردند و این در واقع نشان می داد غربی که ادعای تمدن دارد هنگامیکه با یک بحران مواجه می‌شود، چه کنش‌ها و رفتارهایی از خود بروز می دهد. در صورتیکه در جامعه ما چنین اتفاقاتی نیفتاد. شاید یک دلیل این است که جامعه ما به کرات با بحران مواجه بوده و طی سال های متمادی این بحران‌ها و تنش ها وجود داشته ؛ از این رو وقتی با این بحران مواجه شدیم آن رفتارهای هیجانی که در کشورهای غربی وجود داشت در کشور ما به وجود نیامد.
وی اضافه کرد: به مرور دیدیم دولت‌های این کشورها برای کاهش رفتارهای هیجانی و برای آرام کردن شرایط اجتماعی، بحث حمایت و کنترل در پیش گرفتند. برای مثال رایگان بودن درمان، اجرا کردن واکسیناسیون و قرنطینه باعث قاعده‌مند شدن رفتارهای مردم در این کشورها شد، در حالیکه در جامعه ما، متاسفانه ساختارهای سازمانی به دلیل مسایل و مشکلات اقتصادی، مالی، اداری، تحریم ها و غیره نتوانستند آنطور که باید کمک کننده باشند تا این آمادگی اجتماعی و روانی برای مقابله با این ویروس ایجاد شود.
مظاهری ادامه داد: بنابراین به نظر من ضمن اینکه سازمان‌های اجتماعی باید نسبت به این مساله که به سلامت عموم مربوط می‌شود جدی‌تر توجه داشته باشند، باید از گره زدن مسایل مربوط به سلامت با حوزه‌های اقتصادی و سیاسی نیز اجتناب شود و در این زمینه نهادسازی اجتماعی صورت بگیرد و اگر منابع درآمدی وجود دارد در جهت واکسیناسیومن عمومی و پاسخ به نیازهای اقتصادی و انجام قرنطینه مناسب و فاصله گذاری اجتماعی مصرف شود.
موثر بودن اعتماد در میزان مشارکت افراد جامعه
این استاد دانشگاه پیرامون عوامل موثر بر مشارکت مردم در مبارزه با کرونا، اظهار داشت: یکی از مفاهیم کلیدی در حوزه علوم اجتماعی، مفهوم سرمایه اجتماعی است که مشتمل بر اعتماد، شبکه روابط و مشارکت است. در واقع آنچه مشارکت مردم را طلب می کند مبتنی است بر اعتماد و شبکه روابط؛ از این رو این دو مولفه باید برای مشارکت افراد در رعایت دستورها و پروتکل‌ها بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرند.
راهکارهای لازم برای مهار کرونا
مظاهری در خصوص راهکارهای لازم برای مهار کرونا گفت: کرونا ضمن اینکه یک مساله جهانی است یک مساله ملی نیز هست و از این رو نیازمند عزم ملی برای رفع، کنترل و مهار آن است. در این زمینه مردم و دولت ها در کنار هم باید مشارکت داشته باشند. دولت می‌تواند از طریق در اختیار گذاشتن بسته‌های حمایتی تا حدودی در رفع مشکلات موثر باشد.
همچنین با توجه به اینکه حدود یک سال است که با این ویروس زندگی می‌کنیم، می‌توان گفت نا خودآگاه نوعی فرسودگی اجتماعی برای همه به وجود آمده که شاید در این مورد رسانه‌ها بتوانند در ایجاد یک نشاط اجتماعی و تنوع در فراغت و الگوی جایگزین بسیار موثر باشند. از سوی دیگر؛ با توجه به اینکه در اخبار آمده است که گروه سنی ۷ تا ۱۷ سال به دلیل اینکه میزان ارتباطاتشان در خارج از خانه کمتر شده و احتمال بروز مسایل و مشکلات برای آنها هست، از این رو لازم است ضمن توجه به سایر گروه‌های سنی، به این گروه سنی هم توجه ویژه ای شود و برنامه ریزی مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت آنها در محیط منزل فراهم شود.
وی در پایان تاکید کرد: از آنجاییکه نوع جدید و جهش یافته ویروس کرونا موسوم به کرونای انگلیسی هم وارد کشورمان شده و خطرات و تبعاتش به مراتب بیش از ویروس کرونای قبلی است، از این رو الزامی است خانواده ها حتما به نکات و دستورالعمل‌های صادر شده از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا توجه کنند خصوصا اکنون که به روزهای پایانی سال نزدیک می‌شویم و زمان برنامه‌ریزی برای گذراندن تعطیلات پیش رو است، لازم است حتما به مسایل مطرح شده توجه شود. دولت نیز می‌تواند سطح آگاهی مردم را به طرق مختلف بالا ببرد و با فراهم کردن تمهیدات لازم شرایط قرنطینگی و تردد و عبور و مرور داخل شهری و بین شهری را کنترل کند.
