چهارمحال و بختیاری به استان طبیعت گردی، بام ایران و استان ورزش‌های آبی شهرت دارد. این نام گذاری‌ها بی دلیل نیست، چرا که این استان با طبیعت بکر و بی نظیرش، چشمان همگان را خیره می‌کند که شاید نمونه و مشابهی در دنیا نداشته باشد. چهار محال و بختیاری همچنین زمانی بیشترین بارش‌ها را در خود ذخیره می‌کرد، اتفاقی در چند سال اخیر کمتر شده، اما هنوز هم یکی از پربارش‌ترین استان‌های ایران است.
رودهای زاینده رود و کارون از استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه می‌گیرد که نشان از اهمیت طبیعت بی نظیر آن دارد. در این میان، رودها، آبشارها، سدها و دریاچه‌های استان هر کدام، از ویژگی‌های منحصربه فردی برخوردارند و عاملی برای جذب گردشگران مشتاق شده اند.
مهندس حیدر صادقی ـ معاون گردشگری و سرمایه گذاری
اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری در این مورد به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: استان چهارمحال و بختیاری به دلیل اینکه درصد قابل توجهی از آب‌های شیرین سطحی ایران را دارد و به (حدود۱۰ درصد می‌رسد) بیشتر جاذبه‌های آن مربوط به منابع آبی است ؛ حدود ۱۰۰۰ چشمه آب معدنی گوارا، سرچشمه‌های کارون و زاینده رود و حاشیه‌ها و پیرامون رودها و از آن جمله‌اند.
در سال ۲۰۱۵ میلادی بخش بزرگی از استان چهارمحال و بختیاری به عنوان «ذخیره گاه جهانی زیست کره زمین» ثبت جهانی شد. معاون گردشگری اداره کل گردشگری استان با اشاره به این مطلب می‌گوید: در سال ۲۰۱۵ قسمت زیادی از استان به دلیل تنوع جانوری و گیاهی، به عنوان «ذخیره گاه جهانی زیست کره زمین» ثبت شد که شامل مناطق «تنگه صیاد» و «سبزکوه» است.
به گفته وی، پس از دنا، مناطق
یاد شده دومین ذخیره گاه‌های ثبت شده جهانی است که نشاندهنده طبیعت زیبا و بکر استان است.
حاشیه رودخانه‌های کارون و زاینده رود نیز از جمله مکان‌های مورد توجه گردشگران است که با توجه به طولانی بودن مسیر این ۲ رودخانه و نیز رودخانه‌های دیگری که به آن می‌ریزند، مناظر بسیار زیبا و طبیعت بی نظیری در اطراف آنها پدید آمده است و هزاران گردشگر داخلی و خارجی برای بهره‌مندی از مواهب آن به استراحت و اتراق در اطراف زاینده رود می‌پردازند.
آبشارهای مرتفع و زیبا
مهندس صادقی از وجود آبشارهای متعدد در استان چهار محال و بختیاری خبر می‌دهد و می‌افزاید: چندین آبشار بالای ۱۱۰ متر و بسیار زیبا در استان وجود دارد که از جمله آنها، تنگه زندان، زردلیمه و آبشار دره عشق است. وی می‌افزاید: برخی آبشارهای در کنار جاده از جمله آبشار «شیخ علی خان» در روستایی به همین نام، بسیار مورد توجه گردشگران است.
پارک‌های جنگلی و مناطق حفاظت شده
پارک‌های جنگلی استان چهارمحال و بختیاری با پوشش ناب گیاهی، از دیگر موارد مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است. این جنگل‌ها و مناطق حفاظت شده، مملو از گیاهان دارویی، درختان کهن و انواع گیاهان کمیاب و نایاب است. پارک‌های جنگلی بیش از همه توجه گردشگران خارجی را به خود جلب می‌کند و طبیعت بکر استان، حفاظت از منابع طبیعی و
حیات وحش را دوچندان می‌سازد. که در این خصوص مناطقی در استان به عنوان «مناطق حفاظت شده» در نظر گرفته شده است که طبق قوانین ویژه از آنها محافظت می‌شود.
پارک جنگلی پروز: این پارک در ۵۰ کیلومتری «لردگان» قرار دارد و با درختان بلند و قد کشیده، چشمه‌های متعدد و زلال آب و نیز شالیزارهای پراکنده و درختان جنگلی، چشمان بازدید کنندگان را می‌نوازد. به طوری که کمتر گردشگر و بازدید کننده‌ای است که با یک بار دیدن، نخواهد دگربار این منطقه را ببیند.
تنگ صیاد: این منطقه حفاظت شده ۲۱ هزار و ۶۰۰ هکتار مساحت دارد و پارک ملی تنگ صیاد با وسعت ۵ هزار و ۴۰۰ هکتار، در دل این منطقه قرار گرفته است. دستیابی به منطقه از طریق محور شهرکرد-اصفهان میسر است «تنگ صیاد» به دلیل داشتن تپه ماهورهای وسیع، زیستگاه مناسبی برای گونه‌های قوچ و میش است و کوهستانی بودن و صخره‌های این منطقه نیز زیستگاه مناسبی برای پلنگ، کل و بز فراهم کرده است.
سبز کوه: مـنطـقه حفاظت شده زیبای «سبزکوه» با وسعت ۶۲ هزار هکتار، درمیان ۳ شهرستان بروجن، لردگان و اردل واقع است. این منطقه با اکوسیستم‌های ویژه و و
چشم اندازهای طبیعی و مرتعی، جنگلی و کوهستانی است و آبشارهای پر آب مانند «تنگ زندان»، در آن قرار دارد.
دشت لاله‌های واژگون: این دشت، زیر پوشش لاله‌های سرخ رنگ و واژگون، در ۱۲ کیلو متری «چلگرد» و در نزدیکی روستای «بنواستکی» کوهرنگ قرار دارد. لاله واژگون گونه‌ای منحصر بفرد و کمیاب در دنیا است.
غارهای اعجاب انگیز
ارتفاع استان چهارمحال و بختیاری که نشان از کوهستانی بودن این استان دارد، باعث ایجاد شگفتی‌های متنوع دیگری در استان شده است که از جمله‌های آنها، به غارهای متعدد استان می‌توان اشاره کرد.
غار یخی چما: این غار که در فاصله ۲۵ کیلومتری «چلگرد» قرار گرفته، یکی از اعجاب انگیزترین غارهای منطقه است. از زیر یخ‌های این غار، چشمه‌ای با آب سرد در جریان است که نهایتا به سد کوهرنگ می‌ریزد. قرار گرفتن در دره‌های عمیق و انباشت حجم برف‌های چندین ساله در این مکان سبب شده است قندیل‌های یخ و توده‌های عظیم برف به صورت دائمی و در تمامی فصول سال، در این غار باقی بمانند.
غار سراب: غار سراب در ۵۶ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد قرار دارد. این غار ۲ دهانه دارد و به دلیل وجود موانع طبیعی متاسفانه تاکنون فقط حدود ۶۰۰ متر از آن مورد اکتشاف واقع نشده است. از یکی از دهانه‌های غار، آبی خروشان و خنک بیرون می‌آید. ارتفاع سقف غار در بعضی از نقاط به ۱۵ متر می‌رسد و در دالان طویل غار، قندیل‌های آهکی زیبا به وفور وجود دارد.
پیر غار: این غار در جنوب روستای «ده چشمه» قرار گرفته است و در کنار آن، گردشگاهی برای استفاده مسافران و گردشگران وجود دارد. مجموعه عوامل گردشگاه از جمله کتیبه‌های ارزشمند تاریخی، چشمه
پر آب، آبشار زیبا و بلند، کوه‌های اطراف و غار موجود در محل، سبب جذب روزانه صدها گردشگر وعلاقه مند به این مکان شده است.
بر روی قسمتی از تپه سنگی مشرف به این گردشگاه، سه کتیبه به خط نستعلیق به دستور «خسرو خان سردار ظفر بختیاری» حک شده است. متن این کتیبه‌ها مجملی از شرح
لشگر کشی‌های بختیاری‌ها به اصفهان و تهران و نقش سرداران بختیاری در سرکوبی استبداد صغیر و سقوط محمد علی شاه، در واقعه مشروطیت است.
غار منج: این غاردرمسیر روستای «منج» به قلعه مدرسه واقع شده است. آثار موجود در این غار نشان می‌دهد، این محل مورد استفاده انسان‌های اولیه غار نشین بود. در این غاره ابزارآلات تیغه‌های ساده و دندانه دار نوک پیکان سنگی و درفش به دست آمده است.
غار خراجی: غار خراجی در حد فاصل روستای شمس آباد به خراجی که تنگ خراجی نامیده می‌شود واقع شده است. در این منطقه تعدادی غار و پناهگاه سنگی وجود دارد که آثار متعلق به دوران زمین شناسی «پالئولتیک» در آنها شناسایی شده است.
تالاب‌های با شکوه
در استانی که مملو از رودخانه و منابع آب است، تالاب‌ها نقش مهی در اکو سیستم دارند. علاوه بر نقش حیاتی آنها در بقای بوم، زیبایی تالاب‌ها هزاران گردشگر را به خود جذب می‌کند، گردشگرانی که خسته از زندگی در شهرها، به دامان طبیعت و به کنار تالاب‌ها می‌روند.
معاون سازمان گردشگری استان چهارمحال و بختیاری در ادامه گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات، به وجود تالاب‌های متعدد در این استان اشاره می‌کند و می‌افزاید: تالاب‌های متعدد استان در کنوانسیون جهانی رامسر به ثبت رسیده‌اند که جمله به تالاب‌های بروجن، شغاخور، گندمان و علی آباد، می‌توان اشاره کرد.
وی با برشمردن ویژگی‌های این تالاب‌ها ادامه می‌دهد: تالاب‌های چهار محال و بختیاری مامن پرندگان مهاجر است و مناظر زیبایی دارد و در زمستان نیز به دلیل یخ زدگی سطح تالاب‌ها، مناظر بسیار زیبا خلق می‌شود.
تـالاب چغاخور: تـالاب چغاخور با مساحتی بیش از ۲۳۰۰ هکتار در دامنه ارتفاعات «برآفتاب» و «کلار» در۶۰ کیلومتری شهرکرد قرار دارد و هر ساله پذیرای پرندگان مهاجر و بومی شامل انواع مرغابی، حواصیل، لک لک سفید، خروس کولی و آبزیانی مثل ماهی کپور و نوعی از ماهیان گورخری است.
تالاب گندمان: تالاب گندمان به عنوان یکی از آبگیرهای حوزه آبریز «آق بلاغ» با فاصله‌ای نه‌چندان دور از تالاب «چغاخور» قرار گرفته است، به طوری که بخشی از خروجی تالاب چغاخور به این تالاب سرازیر می‌شود. پوشش دائمی آب این تالاب در حدود ۷۰۰ هکتار است و اطراف آن نیز همچون تالاب چغاخور پوشیده از مرغزارهای زیباست که معمولاً به عنوان مرتع‌های غنی برای چرای احشام، استفاده می‌شود.
تالاب سولقان: این تالاب با شکوه در ۷۰ کیلومتری شهرکرد در مسیر شهرکرد به ایذه قرار گرفته است و دارای اکوسیستم زیبایی است. حضور عشایر و مهاجرت و زیست پرندگان مهاجر در برخی از فصول سال، زیبایی این مکان را چند برابر کرده است.
چشمه‌های زیبا و جوشان
همان طور که گفته شد، استان چهارمحال و بختیاری از پرآب‌ترین استان‌های کشور است. طبیعتا چشمه‌های جوشان زیادی در این استان وجود دارد که هر کدام خواص و ویژگی‌های خود را دارند.
چشمه دیمه: چشمه دیمه در منطقه کوهرنگ در مجاورت روستایی به همین نام که اهالی آنرا به کیکاووس از قهرمانان شاهنامه نسبت می‌دهند قرار دارد. این چشمه سر چشمه اصلی زاینده رود قبل ازایجاد تونل‌های کوهرنگ است. آب این چشمه از گوارا‌ترین آب‌های جهان است و خواص درمانی نیز دارد از جمله خواص آن می‌توان به جلوگیری از پوسیدگی دندان و درمان سنگ کلیه اشاره کرد.
چشمه کوهرنگ: چشمه کوهرنگ با جریان آب بسیار زیاد، از دامنه‌های زردکوه سرچشمه می‌گیرد و پس از گذر از پیچ و خم‌های فراوان، به دریاچه سد کوهرنگ می‌ریزد و از تونل اول کوهرنگ وارد زاینده رود می‌شود.
چشمه برم: جوشش چشمه‌های مصفای «برم» در مرکز شهر لردگان، گردشگاهی با همین نام را به وجود آورده است. این چشمه علاوه بر تامین آب کشاورزی یکی از سر شاخه‌های کارون به حساب می‌آید و چشم انداز زیبایی را برای شهر لردگان به وجود آورده است.
اسکی و کوهنوردی
طبیعت ویژه استان چهارمحال و بختیاری، فضای مناسبی را برای انواع ورزش‌ها فراهم کرده است که اسکی، کوهنوردان و انواع ورزش‌های آبی، از آن جمله اند.
پیست اسکی چلگرد: این پیست از شناخته شده‌ترین پیست‌های اسکی زاگرس است. چلگرد در مجاورت تونل اول کوهرنگ در قسمت شرقی کوه کارکنان قرار گرفته است و طول آن حدود ۸۰۰ متر با شیب ۲۰درجه است.
کوهنوردی: «زرد کوه» بختیاری با ارتفاع ۴۵۰۰ متر از سطح دریا، یکی از اهداف کوهنوردان است. مهندس صادقی در این مورد می‌گوید: ۷۵ درصد منطقه زاگرس کوهستانی است و ۲۰ قله بالای ۳۵۰۰ متر دارد که معروفترین آنها زردکوه، شهیدان و هفت تنان است و وجود این شرایط باعث شده است مسیرهای کوهپیمایی و کوه گشت در این استان، طرفداران زیادی داشته باشد.
جاذبه‌های روستایی
معاون سازمان گردشگری چهارمحال و بختیاری، روستاهای بکر و با معماری و فرهنگ ویژه را از دیگر اهداف گردشگران این استان می‌خواند و توضیح می‌دهد: ۱۲ روستای هدف گردشگری را تعریف کرده‌ایم که ویژگی‌های خود را دارند. مثلا روستای «سرآقاسید» از بافت تاریخی برخوردار و با معماری پلکانی، بسیار زیبا است. صادقی می‌افزاید: بافت تاریخی و مردم شناسی روستاهای استان و بخصوص گویش اصیل بختیاری، همواره مورد توجه قرار دارد.
به گفته وی، روستاهای تاریخی «یاسه چای» که ثبت ملی شده، به دلیل سقف‌های به هم پیوسته و دالان‌های تو در تو مشهور است و روستای «ده سوخته» نیز به دلیل صخره‌ای بودن، مورد توجه است.
جاذبه‌های فرهنگی
صادقی در مورد جاذبه‌های فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری می‌گوید: ایل بزرگ بختیاری بزرگترین ایل عشایری کشور است که آداب و رسوم و فرهنگ‌شان، بسیار مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرد، به نحوی که سالانه هزاران تن از هموطنان‌مان برای تماشا و حضور کوچ پرشکوه ایل بختیاری، به این منطقه سفر می‌کنند.
کوچ که به طور متوسط ۱۵ تا ۲۰ روز زمان می‌برد، از آداب و رسوم منحصر به فردی برخوردار است. برخی از آژانس‌های مسافرتی تورهایی را به این موضوع اختصاص داده‌اند و مشتاقان را در مسیرهایی با ایل همراه می‌کنند. این کوچ در فصل‌های بهار و تابستان برگزار می‌شود و آیین‌ها و مراسم مخصوص خود را دارد.
به گفته معاون گردشگری چهارمحال و بختیاری، نقشی که این استان در قیام مشروطیت داشته، ابنیه تاریخی که نشاندهنده نقش بختیاری‌ها در مشروطیت است و کتیبه‌های مشروطیت در گردشگاه «پیرغار» روستای «ده چشمه» از دیگر موارد جذاب برای گردشگران است.
وی می‌افزاید: قلعه سردار اسعد بختیاری که امروز «خانه مشروطیت» شده و مجموعه تاریخی فرهنگی «چالشتر» که به موزه تبدیل شده است هم بازدیدکنندگان بسیار دارد. «قلعه امیر مفخم بختیاری» در روستای دزک (دژ کوچک) جایی است که علامه دهخدا زمانی که تحت تعقیب بود، به آنجا آمده و چند ماهی اقامت کرده بود. کتابخانه این قلعه جایی بود که علامه دهخدا نگارش «لغت نامه» را از آنجا شروع کرد.
جاذبه‌های دست ساز
سدها و دریاچه‌های پشت سد از مهم‌ترین جاذبه‌های دست ساز است که در استان چهارمحال و بختیاری به طور ویژه مورد توجه مسافران قرار می‌گیرند.
مهندس صادقی در این مورد توضیح می‌دهد: سد کارون ۴ بار داشتن بزرگترین پل قوسی بر روی دریاچه مرتفع سد بتونی و بزرگترین نیروگاه برقآبی که تولید آن با نیروگاه بوشهر برابری می‌کند، از ویژگی‌های مهم‌ترین سد استان است. طول دریاچه این سد۶۰ کیلومتر است که در دل زاگرس مرکزی و جنگل‌های بلوط قرار دارد. در این دریاچه انواع ورزش‌های آبی انجام می‌شود و مشتاقان از سراسر ایران به آنجا می‌روند.
به گفته وی، قایقرانی امواج خروشان از جمله دیگر ورزش‌هایی است که مورد استقبال عمومی قرار گرفته است. ورزش‌های آبی رفته به رفته به برند گردشگری استان تبدیل شده است.
*مهندس صادقی از وجود هتل، مسافرخانه و مهمان پذیرها در همه شهرهای استان خبر می‌دهد و می‌گوید: ۱۸۰۰ تخت اقامتی در استان چهارمحال و بختیاری وجود دارد که توصیه می‌کنیم هر کس برای گردشگری به استان می‌آید، حتما از راهنمایان مجاز محلی استفاده کند.
در فصول پیک گردشگری با توجه به هماهنگی با آموزش و پرورش، امکان اقامت در مدارس هم فراهم می‌شود. به گفته وی، سال گذشته حدود ۷۰۰ هزار گردشگر به این استان آمدند که ۵۰۰۰ نفرشان گردشگر خارجی و از کشورهای اروپایی بودند که به قصد کوهرنک و دیدن سنت‌های عشایر، به استانا چهارمحال و بختیاری سفر کرده بودند.
گردشگری در طبیعت
ظرفیت طبیعت محدود است و اگر قرار باشد شمار زیادی از گردشگران همزمان در یک منطقه که طبیعت زیبا دارد، گردهم بیایند، عملاً همان ویژگی‌هایی که برایش جمع
شده اند، از میان می‌رود. صادقی با اشاره به این مطلب می‌گوید: چهار محال و بختیاری به عنوان استان طبیعت گردی، ظرفیت محدودی دارد، ضمن اینکه باید توان پذیرایی داشته باشد. از اینرو: بهتر است گردشگران به صورت تورهای گروهی به این استان سفر کنند و از راهنمایان مجاز که به مباحث توسعه پایدار گردشگری اشراف دارند به بهره‌مند شوند. چرا که این راهنمایان هم با مسیرها و روزهای مناسب سفر آشنا هستند و هم به مسائل زیست محیطی احاطه دارند.
صادقی توضیح می‌دهد: مثلا اگر آبشاری به گردشگری معرفی می‌شود، ظرفیت مشخصی دارد، و از اینرو چنانچه بیش از آن وارد محل شوند، هم به تخریب محیط زییست می‌انجامد و هم امکانات کافی برای مسافران وجود ندارد. کما این که، تابستان امسال صف ۱۰ کیلومتری برای بازدید از یک آبشار مشکل ساز شده بود و نارضایتی مسافران و مردم محلی را به همراه داشت. وی مثال دیگری می‌زند: مناطقی مثل «چشمه» علی‌رغم توسعه‌ای که داده شده است، جوابگوی مسافران نیست، چرا که این منطقه ۴ هزار نفر جمعیت دارد و به همین دلیل اقامت همزمان ۵ هزار توریست در آن جا امکان پذیر نیست.
سجاد تبریزی
