تربت حیدریه – ایرنا – هر چند امروزه در مقایسه با بازارهای قدیمی و رنگ و رو رفته تربت حیدریه، بازارها و پاساژهای نسبتا مدرن و زیباتری در این شهر خودنمایی می کنند، اما هنوز نتوانسته اند نفس بازارهای شناسنامه دار این شهر را از حرکت باز نگه دارند.

به گزارش ایرنا، اکنون در تربت حیدریه هفت بازار مهم و عمده با قدمت تاریخی نسبتا بالا وجود دارد که هر چند خود آن ها می توانند به محلی به عنوان کانون آمد و شد گردشگران تبدیل شوند، اما همچنان مورد بی مهری مسوولان واقع شده اند.
اهمیت این بازارهای سنتی زمانی برای خوانندگان این دست نوشته بیشتر می شود که بدانند تربت حیدریه تا صد سال پیش یکی از کانون های اصلی تجارت داخلی و خارجی خراسان بزرگ محسوب می شد و گواه این موضوع وجود بازارهای قدیمی چون 'سرای امین'، 'بازار هادیوف یا هادی زاده'، 'بازار گمرک'، ' بازار شیر چهارسوق'، 'بازار کفاش ها یا کفش فروش ها'، 'سنگفرش' و 'سرای قیصریه' در این شهر می باشد که متاسفانه اطلاعات دقیقی در خصوص تمام این بازارها در دست نیست یا تا لحظه تهیه این گزارش در اختیار نگارنده قرار نگرفته است. 
هر چند قالب این بازارها در دوران خود کانون تولید و صادرات بوده اند، اما آنچه امروز به چشم می خورد تنها عرضه کالاهای خارجی و بخصوص چینی است و مهمتر آنکه معماری مغازه ها نیز بتدریج دچار آسیب شده و دیگر رد و نشانی از آن معماری بسیار زیبای سنتی در آن به چشم نمی خورد. 
یکی از ویژگی های منحصر به فرد مجموع بازارهای قدیمی تربت حیدریه قرار گرفتن در جنب مسجد جامع شهر است و برای دادن نشانی دقیق تر از این بازارها به گردشگران، باید گفت که همه این بازارها در ابتدای میدان یا خیابان مسجد جامع واقعند که این خود نشان از تدین مردم و بخصوص بازاریان تربت حیدریه دارد که محل کسب را در جایی بنا می کردند که بتوانند نماز اول وقت را به جای آورند. 
سرای امین: 
به گواه سنگ نوشته سردر آن، قدیمی ترین بازار تربت حیدریه 'سرای امین' است که قدمت آن به بیش از ۱۲۰ سال باز می گردد که نوه علی اکبر امین التجار در خصوص آن به خبرنگار ایرنا گفت: بازار در سال ۱۳۰۸ قمری توسط حاج محمدرضا لاری و با نظارت پدر بزرگم مرحوم علی اکبر امینی التجار(امین التجار) ساخته و سپس وقف شد. 
مصطفی امینی با بیان اینکه در آن دوران، فرش دستباف تربت حیدریه تنها در این بازار عرضه می شد، و لذا به آن بازار فرش فروش ها نیز گفته می شد، افزود: موضوع وقفنامه نیز اختصاص درآمد حاصل به طلاب علوم دینی، حوزه علمیه تربت حیدریه و مستخدمان حوزه علمیه، ۱۰ روز روضه خوانی در صحن بازار در دهه محرم، اطعام مساکین، و کمک به رفتگران شهرداری بوده که هنوز اجرا می شود. 

بازار هادیوف یا هادی زاده: 
این بازار با قدمت ۷۰ تا ۸۰ ساله امروز رنگ و لعاب سنتی خود را به طور کامل از دست داده و حتی مقابل آن در آن سوی خیابان، بازار دیگری با همین نام و البته با قدمتی ۲۰ ساله ساخته شده و تنها زیبایی آن وجه تسمیه نام این بازار است. 
محمدجعفر نفتی در خصوص وجه تسمیه و تاریخ ساخت بازار به خبرنگار ایرنا گفت: بازار توسط دو برادر به نام های محمدحسن و محمدعلی هادی زاده، قریب به ۸۰ سال قبل ساخته شده که چون این دو برادر با روس ها تجارت می کردند، روس ها به دلیل ترجمه نام این دو نام بازار هادیوف را برایش برگزیده بودند. 
علی اکبر جنابی نیا، از غرفه داران این بازار معتقد است: چون روس ها به واژه زاده، اف می گویند، لذا هنگام ترجمه به جای کلمه هادی زاده، از واژه هادیوف استفاده می کردند. 
وی که خود قبلا خیاط بوده، از لحاف دوزی، قماش، پنبه زنی، مسگری و خیاطی، به عنوان رایج ترین صنوف این بازار در دوران قدیم یاد کرد. 

بازار گمرک: 
کمی پایین تر از بازار هادی زاده، بازار بزرگ گمرک خودنمایی می کند که به گفته یکی از غرفه داران قدمت این بازار نزدیک به یک قرن می رسد هر چند خود وی ۵۰ سال در این بازار به فروش قماش مشغول بوده است. 
محمدمهدی بزمی افزود: تجار معروفی چون ضیایی، نوریان و دارابی را به خاطر دارم و از آنجا که در انتهای بازار کاروانسرایی وجود داشت و در آنجا تجار مال التجاره خود را تخلیه کرده و از همانجا وارد شهر شده یا شهر را ترک می کردند، لذا به بازار گمرک معروف بود. 
وی اظهار داشت: این بازار همچنین محل ورود تجار روس به شهر تربت حیدریه بود و به تعبیری مرکز ثقل تجارت خارجی خراسان بزرگ، تربت حیدریه و همین بازار بوده است. 

بازار شیر چهارسوق: 
یکی از کسبه این بازار به خبرنگار ایرنا گفت: قدمت بازار به صد سال می رسد که من نزدیک به ۵۰ سال در این محل به شغل قنادی مشغول بوده و هستم. 
حسین آهسته از وجه تسمیه بازار اظهار بی اطلاعی کرد و افزود: در ابتدای بازار آب انباری وجود داشت که هم اکنون در جلوی راه پله آب انبار یک مغازه قصابی واقع شده و چون در وسط بازار چهارسو داشت به آن شیر چهارسو می گفتند. 
چاقوسازی، تولید آبنبات، زغال فروشی و آهنگری از جمله فعالیت های اقتصادی این بازار در قدیم بود که وی به آن ها اشاره داشت. 
اکنون صاحب مغازه قصابی از راه پله آب انبار قدیمی به عنوان انبار استفاده می کند.

بازار کفاش ها یا کفش فروش ها: 
کمی پایین تر از سرای امین، بازار کفاش ها به چشم می خورد که در این خصوص مجتبی چرخیان از تولید کنندگان کفش قدیمی تربت حیدریه با بیش از۴۰ سال اقامت در این بازار گفت: هرچند امروز تنها فروشندگان کفش در اینجا حضور دارند، اما زمانی در این بازار علاوه بر فروش، کفش نیز تولید می شد که متاسفانه امروز ورود کفش های چینی، تولید کفش را از رونق انداخته است.
شهرستان ۲۲۵ هزار نفری تربت حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد قرار دارد.