چاوز طبیعتی سرکشی داشت و از دوران نوجوانی شاهد اعمال بی‌عدالتی و ظلم و ستم در کشورش بود. در مدرسه به بازی بیسبال علاقه‌مند بوده و در محله و در میان هم سن سال‌های خود نقش رهبر را ایفا می‌کرد. از دوران جوانی علاقه‌مند به آثار بزرگ کلاسیک، مجلات و رسانه‌ها بود و همزمان شاهد رویدادهایی ناشی از بی‌ثباتی و آشفتگی‌های زیاد در کشورش بود.
در ۲۸ جولای ۱۹۵۴ در منطقه روستایی «سابانتا» در غرب ونزوئلا به دنیا آمد. والدین او، معلم مدرسه بودند و او دومین فرزند خانواده در بین شش برادرش بود. هوگو در مدرسه دولتی تحصیل کرد و در ۱۹۷۲ و در سن ۱۷ سالگی و پس از گذراندن دوران تحصیلی خود به آکادمی علوم نظامی در کاراکاس رفت. پس از فارغ التحصیلی از آکادمی، به عضویت واحد مبارزه علیه شورشیان ارتش درآمد. ورود چاوز به آکادمی نظامی دقیقا مکانی است که او عملا به روی صحنه سیاست ونزوئلا وارد شد. چاوز در این دوره به موضوعاتی همچون تاریخ، سیاست و فلسفه بسیار علاقه‌مند بود. قبل از به عهده گرفتن منصب دولتی، به عنوان یک سرباز چترباز و معلم تاریخ در دانشکده افسری مشغول به کار شد. علاقه او به امور نظامی به عنوان یک شورشی جوان، موجب آشنایی با سیمون بولیوار (۱۸۳۰– ۱۷۸۳)، قهرمان ملی آمریکای لاتین می‌شود. بولیوار رهبر انقلابی جنبش‌های رهائی بخش آمریکای جنوبی خواستار اتحاد کشورهای از استعمار رسته آن خطه بود. هوگو چاوز خود را پیرو آرمان بولیوار می‌دانست.
ایجاد نیروی انقلابی درون ارتش
چاوز طی دوران خدمت خود در ارتش ونزوئلا یک نیروی انقلابی درون سازمان ارتش ونزوئلا ایجاد کرد و در سال ۱۹۹۲ کودتایی نافرجام جهت سرنگونی «کارلوس اندرس پرس» رییس جمهوری وقت ونزوئلا ترتیب داد که البته دستگیر شد. او پیش از افتادن در زندان، در جلوی دوربین‌های تلویزیونی به صراحت گفت که کودتایش برای حالا ناموفق بوده است. این سخن او هواداران بسیاری برایش در میان فقیران ونزوئلا پدید آورد، چرا که مردم فرودست ونزوئلا در آن هنگام بر این باور بودند که دولت وقت فاسد است و به آنها توجهی نمی‌کند. او پس از سپری کردن دو سال در زندان از سوی رییس جمهوری وقت ونزوئلا مورد عفو قرار گرفت. از این زمان به بعد او از نظامی‌گری فاصله گرفت و وارد عرصه سیاست شد. چاوز با استفاده از مهارت خود در سخنوری و قدرت کاریزماتیک خود در بین توده مردم، در ۶ دسامبر سال ۱۹۹۸ به عنوان رئیس جمهور ونزوئلا انتخاب شد. چاوز به عنوان کاندیدای اصلاح‌طلب و جوان‌ترین رئیس جمهور کشورش با به دست آوردن ۵۶ درصد آراء انتخاب و در ۲ فوریه ۱۹۹۹ پست ریاست جمهوی را به عهده گرفت.
با استفاده از تبحر خویش در امر سخنوری و شخصیت کاریزماتیکی که به محبوبیت او میان مردم می‌افزود، به عنوان یک رهبر چپ‌گرا در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۹۹۸ به عنوان کاندیدای رفرمیست شرکت کرد و با کسب ۵۶ درصد آرا به عنوان جوان‌ترین رییس جمهوری برگزیده شد.
چاوز پس از در اختیار گرفتن این مقام دست به اصلاحات گسترده‌ای در شئون سیاسی و اقتصادی ونزوئلا زد. این اصلاحات مبنای قضاوت طرفداران و مخالفان چاوز درباره سیاست‌هایش طی دوران ریاست جمهوری‌اش شد. طرفدارانش او را رهبری مردم‌گرا و قهرمان فقرا و در مقابل منتقدان، چاوز را مردی مخالف سیاست‌های اقتصادی می‌دانند. چاوز به‌ویژه در مقام یکی از منتقدان سیاست‌های آمریکا و اروپا در آمریکای جنوبی ظاهر شد و تمام همت خویش را متوجه اتحاد و همبستگی میان کشورهای آمریکای لاتین و جهان سوم کرد. او یکی از طرفداران فیدل کاسترو رهبر سابق کوبا بود. چاوز اما در دور اول ریاست جمهوری خود بر ونزوئلا دوران پر تلاطمی را سپری کرد.
در سال ۲۰۰۲ از یک کودتا و آدم ربایی جان سالم به در برد و توانست خود را در مقام رییس جمهوری حفظ کند. او همواره آمریکا را به طراحی و اقدام به برپایی این کودتا متهم می‌کرد. در اواخر سال ۲۰۰۵ نیز حامیان هوگو چاوز در پی یک پیروزی قاطع بر مخالفان، اکثر کرسی‌های مجلس ملی ونزوئلا را از آن خود کردند. چاوز پس از پیروزی در انتخابات ۳ دسامبر ۲۰۰۶ برای شش سال دیگر به ریاست جمهوری برگزیده شد. با تصویب یک قانون جدید، مدت ریاست جمهوری در ونزوئلا را از پنج سال به شش سال افزایش داد. با افزایش قدرت چاوز، تبدیل به مشهورترین رهبر چپ‌گرای نیمکره غربی شد و با ایجاد برنامه‌های اجتماعی، حمایت مردم فقیر کشورش را به دست آورد.
سیاست خارجی برپایه دیپلماسی نفتی
چاوز در دوران ریاست جمهوری خود سیاست خارجی خود را برپایه دیپلماسی نفتی قرار داد. او در ۲۰۰۷ پیشنهادی ارایه کرد که مطابق با آن برخی از کشورهای آمریکای جنوبی و آمریکای لاتین این امکان را یافتند که بهای ۴۰ درصد از نفت خریداری شده از ونزولا را برای ۲۵ سال با سود تنها یک درصد، عقب بیاندازند. منتقدانش او را متهم می‌کنند از ثروت نفتی کشور برای گسترش نفوذ سیاسی خود و دولت کوبا در سراسر منطقه استفاده کرده است. چاوز میلیاردها دلار از درآمدهای نفتی کشورش را در کشورهای دیگر آمریکای لاتین سرمایه‌گذاری یا صرف کمک به بازپرداخت بدهی کشورهایی چون آرژانتین و برزیل کرد. چاوز در نوامبر ۲۰۰۷ و در اجلاسی در شیلی در حضور نخست وزیر وقت اسپانیا خوزه لوئیز زاپاته رو و پادشاه اسپانیا در سخنانی خوزه ماریو ازنار نخست‌وزیر وقت اسپانیا را فاشیست خطاب کرد. علی‌رغم تذکر زاپاته رو به چاوز، او بر سخنان خود اصرار کرد که در نهایت پادشاه اسپانیا با گفتن جمله «چرا خفه نمی‌شی؟» به این سخنان واکنش نشان داد. چاوز، الگو و راهگشای طیف جدیدی از رهبران چپ‌گرای آمریکای لاتین بود. او در بخش سیاست خارجی مخالف نفوذ آمریکا در آن منطقه و در پی برقراری ارتباط با متحدانی چون ایران، کوبا و دیگر مخالفان واشنگتن بود. چاوز در این میان مناسبات خود با کشورهایی چون لیبی، روسیه و چین را نیز گسترش داد.
بخشی از رسانه‌های بین‌المللی از چاوز به عنوان «یک مرد شکست ناپذیر» نام می‌برند که به افکار خود و مردم خود و عشق بزرگش یعنی کشورش وفادار ماند، اما گروهی دیگر از رسانه‌های غربی و آمریکایی از او به عنوان ««سرکرده حقیر ونزوئلائی» (نیویورک تایمز)، «یک مردم‌فریب» (مجله تایمز) و یا «مردم‌فریبی محبوب» (وال‌استریت) نام بردند، اما اکثریت مردم کشورش از چاوز به عنوان قهرمان ملی و رهبر انقلاب بولیواری این کشور یاد می‌کنند. چاوز ثروت عظیم نفتی کشورش را صرف اجرای برنامه‌های اجتماعی، ازجمله بازارهای مواد غذایی دولتی، طرح مسکن عمومی، کلینیک‌های درمان رایگان و برنامه‌های آموزشی می‌کرد.
افزایش درآمدهای نفتی ونزوئلا
در دوره ریاست جمهوری چاوز، افزایش درآمدهای نفتی کشور ونزوئلا بی‌سابقه بود و میزان فقر در کشور کاهش یافت. از دیدگاه وی، زمانی که نخبگان حاکم جامعه مبتلا به فساد هستند، ارتش باید در خدمت طبقه کارگر قرار گیرد. یکی از اقدامات مهم او در راستای سیاست‌های ضد لیبرالیستی‌اش، ملی‌کردن صنایع بزرگ و کاهش قدرت شرکت‌های چند ملیتی بود که نقش مهمی در افزایش ثروت طبقه فقیر ونزوئلا داشت. چاوز با ایده حمایت نظامیان از توده مردم، کنترل بیشتری را بر درآمدهای نفتی ونزوئلا اعمال کرد و از آن برای اجرای برنامه‌های سوسیالیستی خود از جمله اعطای مسکن به توده فقیر و کمک‌های اجتماعی به آنها استفاده کرد.
ونزوئلا به دلیل گنج‌های زیر زمینی افسانه‌ای، به ویژه سوخت‌های فسیلی، کشوری بسیار غنی است. اما نخبگانی که رهبری کشور را به دست داشتند و شرکت‌های چند ملیتی تقریبا بر تمامی این ثروت‌ها تسلط داشتند تا سال ۱۹۹۹ دولت‌های پیاپی آن کشور، از دموکرات‌های مسیحی گرفته تا سوسیال دموکرات، هریک فاسدتر از دیگری و تسلیم حکم بازار، هرچه به دستشان می‌رسید را به بخش خصوصی واگذار می‌کردند.
بیش از نیمی از اهالی ونزوئلا در زیر خط فقر روزگار می‌گذراندند. چاوز عزم سیاسی را راهبر خویش کرد، بازارها را از پا انداخت و تهاجم نئولیبرالیسم را متوقف کرد و سپس دولت را به لطف همگامی توده‌ها توان بخشید تا مالک بخش‌های استراتژیک اقتصاد شود. دولت چاوز ۲/۴۳% بودجه کشور را به سیاست‌های تأمین اجتماعی اختصاص داد. نتیجه آنکه میزان مرگ میر کودکان به نیم درصد کاهش یافت، بیسوادی ریشه کن شد و شمار آموزگاران مدارس به پنج برابر رسید. کمیسیون اقتصادی آمریکای لاتین و منطقه کارائیب گواهی داد که در آمریکای جنوبی، ونزوئلا کشوری است که از سال ۱۹۹۶ تا سال ۲۰۱۰ بیش از تمام کشورهای دیگر منطقه میزان فقر را کاهش داد.
چاوز همچنین با اتخاذ سیاستی که از سوی کارشناسان «دیپلماسی نفتی» لقب گرفت، اقدام به فروش نفت با بهای کمتر و تسهیلات ویژه به کشورهای برادر آمریکای لاتین کرد. چاوز با درآمدهای نفتی ونزوئلا، اوراق قرضه بسیاری از کشور‌ها از جمله برزیل و آرژانتین را خریداری کرد و توانست حمایت‌های سیاسی این کشور‌ها در مجامع مختلف بین‌المللی را به همراه داشته باشد. طرح همه‌پرسی چاوز برای افزایش حقوق بومیان و زنان این کشور و ارائه خدمات اجتماعی برای توده مردم که با ۷۲ درصد رای موافق به تصویب رسید و محبوبیت زیادی را برای او به همراه داشت.
مرگ چاوز و حاشیه‌های احمدی‌نژاد
هوگو چاوز رئیس‌جمهور ونزوئلا که دو سال با سرطان دست‌به‌گریبان بود و در چند نوبت در کوبا مورد مداوا قرار گرفت، روز ۵ مارس ۲۰۱۳ در ۵۸ سالگی درگذشت. مراسم تشییع او با حضور تعدادی از روسای جمهوری آمریکای لاتین در کاراکاس برگزار شد. محمود احمدی‌نژاد که ارتباط خوبی در زمان ریاست جمهوری‌اش با چاوز داشت در پیامی در گذشت او را تسلیت گفت و هیات دولت ایران یک روز عزای عمومی اعلام کرد. احمدی‌نژاد، چاوز را شهید راه پاسداری از ارزش‌های انسانی و انقلابی دانست و در پایان پیام تسلیت خود خطاب به نیکلاس مادورو کفیل ریاست جمهوری ونزوئلا نوشت: «تردید ندارم که او بازخواهد گشت و به همراه همه صالحان و عیسی مسیح و تنها باقی‌مانده از نسل پاکان، انسان کامل، خواهد آمد و جامعه بشری را در استقرار صلح و عدالت کامل و مهربانی و کمال یاری خواهد کرد.»
حضور محمود احمدی‌نژاد رییس جمهوری وقت در مراسم وداع با هوگو مورد توجه رسانه‌های جهانی قرار گرفت. رسانه‌ها با انتشار عکس‌ها و فیلم حضور احمدی‌نژاد در این مراسم، اشک‌های احمدی‌نژاد و تاثر او از مرگ یکی از نزدیک‌ترین همتایان خود را مورد توجه قرار دادند. با سفر رئیس جمهور ایران به پایتخت ونزوئلا برای شرکت در مراسم تشییع هوگوچاوز، او در اقدامی ناباورانه مادر چاوز را در آغوش گرفت. فیلم و تصاویر این اقدام رییس جمهوری واکنش‌های تندی علیه او در پی داشت.
