گنجنامه همدان؛ تلفیقی از تاریخ و طبیعت بکر

گروه ایرنا زندگی-  این کتیبه‌ها هرکدام در سه ستون بیست خطی به زبان‌های پارسی باستان، عیلامی و بابلی نو، نوشته شده‌اند. در سمت چپ هر دو لوح، متن پارسی باستان به پهنایی معادل ۱۱۵ سانتی‌متر، وسط آن‌ها متن عیلامی و در سمت راست، متن بابلی نو، حک شده است.  این کتیبه‌ها از قدیم‌الایام، اسامی متفاوتی داشته‌اند. ابن فقیه همدانی، در سال ۲۹۰ هجری، در کتاب اخبار البلدان از این کتیبه‌ها با عنوان تب تابر یاد کرده است. تا قرن ششم هجری، این کتیبه‌ها نام‌های گوناگونی از جمله سنگ‌نبشته، نبشت خدایان، دادمهان یا دادبهان، تنبابر، ینبابر، ببنایه، کتیبه‌های الوند، جنگ‌نامه و گنجنامه داشته‌اند. دو نام «جنگ‌نامه» و «گنج‌نامه» در قرن‌های اخیر مصطلح شده‌اند. دکتر محمد معین، آن را به‌صورت اسم مرکب «بنیاد هرمز دادمهان» نیز نامیده‌ است.

درباره‌ علت نام‌گذاری این کتیبه‌ها می‌توان گفت که گنجنامه در زبان فارسی به‌معنای حکایاتی از گنج است و عامه‌ی مردم تصور می‌کردند که این کتیبه‌ها راز گنجی پنهان را بازگو می‌کنند. اسم جنگ‌نامه هم به نظر می‌رسد که تحت‌تاثیر جنگاوری پادشاهان گذشته روی این کتیبه‌ها گذاشته شده یا به مرور در زبان عامه، واژه‌ی جنگ جای گنج را گرفته است.

موقعیت جغرافیایی

کتیبه‌های باستانی گنج‌نامه در جنوب غربی شهر همدان و در فاصله‌ی پنج کیلومتری از شهر واقع شده‌اند. این کتیبه‌ها در انتهای دره‌ی سرسبز عباس‌آباد و در ابتدای جاده‌ی همدان به تویسرکان روی یکی از صخره‌های الوند قرار گرفته‌اند. این جاده همان مسیر کاروان‌رویی است که در زمان هخامنشیان نیز وجود داشته و داریوش و خشایارشاه با لشکریان و همراهان خود از آنجا عبورکرده‌اند. از آنجایی که این مسیر یکی از شعبات اصلی راه شاهی بوده که هگمتانه پایتخت تابستانی هخامنشیان را به بابل وصل می‌کرده، از راه‌های پر رفت‌ و آمد و امن آن دوران بوده است. به همین دلیل پادشاهان هخامنشی این مکان را جای مناسبی برای حکاکی این کتیبه‌ها و یادآوری عظمت نیاکان خود و نشر باورها و اندیشه‌های خود دیده‌اند.

ویژگی کتیبه‌ها

موقعیت این صخره به‌گونه‌ای است که روی کتیبه‌ها به‌سمت شرق قرار دارد. فرورفتگی‌ها به‌شکل مستطیل‌هایی با طول ۹.۲ متر و عرض ۹.۱ متر و با عمق ۳۰ سانتی‌متر ایجاد شده‌اند. روی این دو لوح، متن‌هایی به سه زبان پارسی قدیم، ,بابلی و عیلامی نقش بسته است. در سمت چپ هر دو لوح در سطحی به پهنای ۱۱۵ سانتی‌متر متن به زبان پارسی نوشته شده است. متن بابلی در هر دو لوح در وسط قرار گرفته و پهنای آن کمتر از متن پارسی است. متن عیلامی نیز در سمت راست هر دو لوح حکاکی شده و پهنای آن از همه کمتر است. لوح سمت چپ که کمی بالاتر قرار گرفته است به نام داریوش کبیر و لوح سمت راست پایین‌تر قرار دارد و متعلق به خشایارشاه است و هرکدام از این متن‌های سه‌گانه در بیست سطر نوشته شده‌اند و مضمون آن‌ها در هر دو لوح یکی است. این نوشته‌ها به خط میخی نگاشته شده‌اند. در اطراف این دو کتیبه، سوراخ‌های منظمی روی سنگ‌ها وجود دارد که نشان می‌دهد در گذشته، درها و پوشش‌هایی فلزی برای حفاظت از آن‌ها در برابر باد و باران و آفتاب وجود داشته است.

متن کتیبه‌ داریوش عبارت است از:

خدای بزرگ است اهورامزدا، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، شاهی از [میان] بسیاری، فرمانروائی از [میان] بسیاری. مَنَم داریوش، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ سرزمین‌ها [یی] که نژادهای گوناگون دارند، شاه سرزمین دور و دراز، پسر ویشتاسب هخامنشی.

متن کتیبه‌ خشایارشاه نیز عبارت است از:

خدای بزرگ است اهورامزدا، که بزرگ‌ترین خدایان است، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که برای مردم شادی آفرید، که خشایارشاه را شاه کرد، یگانه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بی‌شمار. من خشایارشاه، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ کشورهای دارای ملل بسیار، شاه این سرزمین بزرگِ دوردستِ پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی.

رمزگشایی از متن کتیبه‌ها

اوژن فلاندن، نگارگر و باستان‌شناس فرانسوی و پاسکال کوست این کتیبه‌ها را در سال ۱۲۲۰ شمسی مورد بررسی، مطالعه و نگاره‌برداری قرار دادند. بعد از این دو، سر هنری راولینسون کاشف بریتانیایی توانست خط میخی پارسی باستان را رمزگشایی کند. به این ترتیب، این سنگ‌نوشته‌ها کلیدی به دست کاشفان دادند تا بتوانند سنگ‌نوشته‌ی داریوش در بیستون را نیز رمزگشایی کنند.

آبشار گنج‌نامه

موقعیت جغرافیایی

آبشار گنج‌نامه با ۱۲ متر ارتفاع در مسیر صعود به ارتفاعات کوه الوند و در پنج کیلومتری غرب همدان کنار کتیبه‌های گنج‌نامه قرار دارد. این آبشار دارای آب دائمی است و در زمستان‌ها نیز جریان دارد. دبی متوسط آب (حجم آب جابجاشده از یک مقطع مشخص) این آبشار ۲۰۰ لیتر در ثانیه است که از دره‌ی زیبای عباس‌آباد و گنج‌نامه می‌گذرد. این آبشار در مسیر صعود به ارتفاعات کوه الوند و نزدیک شهر تاریخی همدان واقع شده است. وجود قندیل‌های یخی در فصول سرد، زیبایی این آبشار را دوچندان و خیل عظیمی از یخ‌نوردان را به خود جذب می‌کند.

آبشارگنجنامه و دره‌های سرسبز عباس‌آباد، تاریک‌دره و کیوارستان دیده می‌شود. تاریک‌دره نیز به دو شاخه تقسیم می‌شود: در شاخه شرقی آن، تاسیسات پیست اسکی تاریک‌دره احداث شده است و در ضلع غربی تاریک‌دره، در خط الراس گردنه (گدوک)، جاده ماشین رو جدید با راه کاروان رو قدیمی یکی می‌شود.

این دره عصر هخامنشیان، شروع جاده هگمتانه – استخر، معروف به “ جاده شاهی“ بوده، که هگمتانه را از طریق پیچ‌وخم‌های تاریک‌دره، گدوک (دره)، وردآورد علیا، شهرستانه، اشتران به تویسرکان، نهاوند، کرمانشاه، لرستان، تخت جمشید و فارس مرتبط می‌ساخته است.

این راه، همچنین یکی از راه‌های ارتباطی همدان به غرب و جنوب کشور(و میانرودان) یا بین‌النهرین(عراق امروزی) بوده است. به سبب آنکه هگمتانه، پایتخت تابستانی هخامنشیان بوده و در مسیر جاده شاهی قرار داشته است، داریوش اول هخامنشی پس از اتمام کار سنگ نبشه‌های بیستون، دستور نقرکتیبه کنونی گنجنامه را داده است. پس از او فرزندش خشایار شاه نیز به پیروی از او کتیبه‌ای در سمت راست و کمی پایین‌تر از سنگ نبشته پدر، بر جای گذارده است. آبشار گنج‌نامه در فصول گرم سال نیز یکی از مقاصد موردعلاقه‌ی صخره‌نوردان است. در پشت آبشار دشتی زیبا و پرگل در دامنه‌ی کوه الوند گسترده شده است که به میدان میشان معروف است. این دشت زیبا در فصل بهار میعادگاه علاقه‌مندان به کوه و طبیعت، گروه‌های مختلف کوهنوردی و دانشجویان علاقه‌مند است.

دشت میشان

در میان صخره‌های اطراف دشت میشان، آبشارهای فصلی بسیار زیبایی جریان دارند. از نزدیکی آبشار گنج‌نامه، جاده‌ای جدا می‌شود که با گذشتن از پیچ‌وخم‌های دامنه‌ی کوه الوند و دشت‌های مرتفع بسیار زیبا به شهر تویسرکان، مرکز گردوی ایران می‌رسد. در اوایل بهار مسیر گنج‌نامه به تویسرکان، بسیار دیدنی و غیرقابل‌وصف است. آبشار گنج‌نامه در فصل زمستان نیز بسیار دیدنی است. قندیل‌های بزرگ یخی و صخره‌هایی محصور در برف، مکان مناسبی برای علاقه‌مندان به ورزش هیجان‌انگیز یخ‌نوردی است.

تله‌کابین گنج‌نامه

تله‌کابین گنج‌نامه در مجاورت کتیبه‌های تاریخی و آبشار زیبای گنج‌نامه واقع شده است. طول خط این تله‌کابین ۱۶۸۰ متر و اختلاف ارتفاع آن ۸۰۰ متر، دارای ۱۷ پایه و ۵۰ عدد کابین در فاز نخست است. این تله‌کابین به‌سمت منطقه‌ی میدان میشان، یکی از ارتفاعات سرسبز کوه الوند امتداد دارد. آب و هوای مطبوع کوهستان، دره‌ی زیبای الوند و چشم‌انداز بی‌نظیر دشت میشان سبب شده است که گردشگران زیادی از نقاط مختلف کشور و حتی جهان، به این منطقه سفر کنند. این مجموعه‌ی عظیم تمامی امکانات مورد نیاز برای یک سفر تفریحی بی‌نظیر اعم از امکانات تفریحی، ورزشی، اقامتی و آموزشی را فراهم می‌کند.

امکانات خاص هیجان‌انگیز ورزشی نظیر سکوی پرش بانجی جامپینگ، کابل پرواز تیرول، دیواره سنگ‌نوردی، پیست تریال، تعادل هوایی (رنجر)، سالن بولینگ، پیست اسکی، پیست سورتمه‌سواری و … به‌همراه امکانات و خدمات ویژه‌ی تفریحی شامل خط تله‌کابین، کافی‌شاپ و رستوران‌های متنوع، شهربازی سرپوشیده، باغ گیاهان و پارکینگ‌های روباز و سرپوشیده قابلیت حضور گردشگران را به بهترین شکل فراهم کرده است. اجرای طرح احداث تله‌کابین گنج‌نامه از سال ۱۳۷۸ آغاز و چندین‌بار با بحث‌ها و چالش‌های زیاد از سوی مخالفان متوقف شده و بار دیگر از سوی سایر سازمان‌ها به جریان افتاده‌ است.

در خرداد سال ۱۳۸۸ برنامه‌های شرکت تله‌کابین گنج‌نامه به شرح زیر اعلام شد:

احداث نخستین سالن بولینگ در غرب کشور با ۱۲ خط

برج بانجی جامپینگ که این دومین برج بانجی جامپینگ در کشور محسوب می‌شود.

ایجاد آبشار مصنوعی برای مسابقات یخ‌نوردی

ایجاد مجموعه‌ی ورزشی تعادل هوایی با همکاری یک شرکت ایتالیایی

دو پیست اسکی نیز در میدان میشان به مرحله اجرا درمی‌آید که یکی از این دو به طول ۱۰۰۰ متر به‌صورت ابتدایی و ساده و دومی حرفه‌ای است و در کنار این دو پیست خط تله‌سی‌یژ نیز افتتاح خواهد شد.

پیست تریال برای دوچرخه‌سواران

احداث نخستین سایت تخصصی تیرول

احداث خط لژویگاند با یک شرکت آلمانی نیز در دست بررسی است تا مردم بتوانند از این قطار پر پیچ‌وخم و ترسناک استفاده کنند

ایجاد صخره‌ای مصنوعی برای ورزشکاران صخره‌نورد

دو باند هلیکوپتر در مبدأ و مقصد تله‌کابین نیز طراحی شده ‌است تا در مواقع بحرانی بتوان از آن استفاده کرد.

از پروژه‌های فاز ۲ شرکت تله‌کابین: احداث یک مجموعه شامل رستوران با زیر بنای ۴۵۰ مترمربع، کافی‌شاپ با متراژ ۱۷۵ مترمربع، هتل سه طبقه با متراژ ۲۰۰ مترمربع در میدان میشان

گفته می‌شود که از فضای ۲۰ هکتاری میدان میشان، ۲ هکتار در تعلق این شرکت است.

ایجاد آلاچیق برای زندگی عشایر ساکن این منطقه

نگرانی از اثرات مخرب تله‌کابین بر محیط ‌زیست کوه الوند

علاقه‌مندان به طبیعت و محیط زیست اعتقاد دارند که این تله‌کابین موجب می‌شود تا بسیاری از افراد غیر کوهنورد که بعضا علاقه‌ای به حفظ طبیعت و محیط زیست ندارند، به این مناطق بکر دسترسی پیدا کرده و انبوهی از زباله‌های خود را در دامان طبیعت رها کنند. همین مسئله باعث می‌شود که بسیاری از گونه‌های گیاهی در معرض تخریب و نابودی قرار بگیرند.

ینها در حالی است که در گذشته زمانی که فقط کوهنوردان به این مناطق سفر می‌کردند و دسترسی داشتند، انبوهی از زباله از این مناطق جمع‌آوری می‌شد؛ اکنون با وجود این تله‌کابین، سالانه هزاران نفر به این منطقه پا می‌گذارند و همین موجب افزایش آلودگی و تخریب طبیعت بکر خواهد شد. پس لازم است که اقدامات جدی‌تر برای دفع زباله در این مناطق انجام گیرد که شاهد از بین رفتن این سرمایه‌های ملی نباشیم.