گره‌گشایی از تار و پود فرش تربت‌حیدریه، شاید وقتی دیگر
تربت‌حیدریه – ایرنا – یک دار قالی، چند شانه و قیچی قالی‌بافی، کمی نخ با رنگ طبیعی و البته کوله‌باری از دانش، تجربه و عشق به کار، همه سرمایه یک هنرمند قالیباف است که اجازه نداده آشفته بازار مشکلات اقتصادی چراغ کارگاهش را خاموش کند.
شناسنامه فرش خراسان
هر چند قصه پرغصه هنرمندان فرش دستباف تربت‌حیدریه حکایتی مشابه سرنوشت دیگر هنرمندان نقاط مختلف ایران دارد، اما وقتی پای صحبت دست‌اندرکاران فرش سنتی این خطه از خراسان رضوی می‌نشینی، درمی‌یابی که واگویه‌های آنان در عین تشابه حاوی نکات برجسته و در عین حال متفاوتی است.
نقطه آغازین ماجرای پرداختن به داستان فرش تربت‌حیدریه به روزی باز می‌گردد که مهمان استاد بزرگ فرش خراسان رضوی “محمد نعمتی” بودم.
او در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: بخش زیادی از مشکل ما بر سر موضوع متولی‌گری فرش در ایران است، چرا که بسیاری از امور مربوط به فرش، جاجیم، گلیم و سوزن‌دوزی بر عهده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است اما نمی‌دانم چرا مقوله فرش را به صورت اختصاصی به وزارت صنعت، معدن و تجارت سپرده‌اند؟
نعمتی با ابراز حسرت از اینکه کاش وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) تنها به ساماندهی صادرات فرش می‌پرداخت، افزود: در همین استان خراسان رضوی هیچ مسوولی در اداره صمت استان و شهرستان تربت‌حیدریه فرش‌بافانی چون من را نمی‌شناسد و تا امروز مشکلاتم را اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برطرف کرده است.
این هنرمند ۷۳ ساله که تجربه ۶۵ سال کار و تلاش در این عرصه را دارد، در ادامه گفت: این روزها مواد اولیه فرش بسیار گران است و بافندگان با زحمت زیاد به تولید می‌پردازند اما در نهایت سود اصلی نصیب تاجران می‌شود.
وی افزود: شوربختانه مدیریت فرش ایران در دست افراد متخصص و خبره نیست و از دیگر سو برخی بافندگان با استفاده از مواد اولیه تقلبی و یا کم‌کاری در تولید، سبب ساز تنزل جایگاه فرش ایرانی در بازار جهانی شده اند.
وی در تشریح ادعایش توضیح داد: مرکز ملی فرش باید “کجین‌بافی” (تولید فرش با ضایعات ابریشم) را ممنوع اعلام کند زیرا اکنون به جای نخ ابریشم از کجین استفاده می‌شود تا بیشتر جلوه کند یا حداقل اعلام کنند از نخ پنبه در تولید قالی استفاده شود.
نعمتی ادامه داد: همچنین باید “جفتی‌بافی” ممنوع شود زیرا در تولید فرش استاندارد، گره‌بافی رایج است ولی اکنون چهار نخ را به جای یک گره می‌بافند تا کار زودتر تمام شود و نتیجه اینکه وقتی به فرش دست می‌زنی، فرورفتگی احساس می‌شود زیرا فرش از درون خالی است و استحکام ندارد.
این پیشکسوت قالی‌بافی اظهار کرد: اکنون به فرش های تولیدی که نگاه کنید می‌بینید فرش کج و موج‌دار بالا می‌رود و چون حاشیه‌های آن شکل ذوزنقه پیدا کرده است دیگر شکل صحیح مربع و یا مستطیل را نمی‌توان در آن مشاهده کرد.
به گفته نعمتی، اگر فرش “تابافت” یا استاندارد بافته شود، وقتی که رویش قدم بزنی، تصور می‌کنی روی فنر یا ابر قدم می‌زنی، در حالی که فرش جفتی‌بافی چون مغز و کالبد ندارد، وقتی رویش قدم می‌زنی، گویی روی زمین آهکی و توخالی گام برمی داری.
وی اظهار کرد: اکنون برخی بافندگان به جای نخ ابریشم از نخ بامبو (از الیاف گیاه بامبو) که از کشور کنیا وارد می شود، استفاده می‌کنند و شاید هم حق داشته باشند زیرا قیمت نخ ابریشم کیلویی سه میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است، در حالی که نخ بامبو کیلویی ۳۵۰ هزار تومان و بر اساس قاعده سود و زیان اقتصادی، مجبور هستند چنین کنند.
