ابریشم خراسان در پیله مشکلات

رویکرد تولید پارچه های ابریشمی به منظور استفاده در صنایع تزیینی ضروری است؛ هم اکنون پارچه های ابریشمی در صنعت خودروسازی، دکوراسیون آپارتمان و مهندسی رسانه کاربرد فراوانی دارد.

اما گذر زمان و ورود بی رویه پیله  ابریشم خام به کشور هم از مبادی قانونی و هم به صورت قاچاق، صنعت تولید پیله را با چالش مواجه کرد و باعث شد که ابریشم در جاده ابریشم گم شود و حکایت صنعت ابریشم کشی بایگ از این نقطه آغاز شود.

مهندس عابدیان، مدیرعامل شرکت ابریشم کشان بایگ با اشاره به پیشینه تولید ابریشم در خراسان بزرگ، گفت: شهر بایگ در غرب شهرستان تربت حیدریه را پایتخت ابریشم کشی می دانند؛ با این حال کارگاه های سنتی ابریشم کشی که در سال ۱۳۷۹ معادل ۲۵۰۰کارگاه بود، اکنون به کمتر از ۱۲۰۰کارگاه کاهش پیدا کرده است و تنها تعاونی تأمین مواد اولیه کارگاه های ابریشم کشی با ظرفیت کمتر از ۳۰درصد در بایگ مشغول فعالیت است.

وی افزود: مهم ترین مشکلات صنعت ابریشم کشی در بایگ را می توان ورود بی رویه ابریشم خام به کشور، کاهش شدید تولید پیله، کمبود نقدینگی کارگاه ها، قطع بیمه ابریشم کشان، نوسانات شدید نرخ پیله و ابریشم، بالا بودن هزینه عملیات کارگاهی ابریشم کشی، وجود واسطه ها در بازار پیله و عدم حمایت مدیریتی از تولید و مصرف ابریشم برشمرد.

به گفته وی در سال های گذشته وزیر جهاد کشاورزی وقت، ضمن بازدید از کارگاه های ابریشم کشی بایگ برای حل مشکلات قول مساعد داد که با دستورات صادر شده تنها بخش اندکی از مشکلات نظیر تأمین سرانه بیمه ابریشم حل شد که آن نیز پس از مدتی به دلیل کمبود نقدینگی قطع شد!

هم چنین در پی بازدید استاندار خراسان رضوی در دوره های گذشته نیز برخی از مشکلات بایگ حل و فصل شد اما همچنان صنعت ابریشم کشی با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کند و اگر متولیان امر برای حل مشکلات این صنعت چاره‌اندیشی نکنند، به زودی کرم ابریشم در غروب این صنعت گم خواهد شد.

نابودی ۳۰ هزار  فرصت شغلی

مهندس سرجمعی، رئیس اداره پرورش کرم ابریشم استان های خراسان در گفت وگو با خراسان، اظهار کرد: واردات بی رویه پیله و نخ ابریشم، پارچه های ابریشمی و حتی فرش دستباف در سال های اخیر موجب شد تا ۳۰هزار فرصت شغلی مستقیم و بیش از ۲۰هزار فرصت شغلی غیرمستقیم از صنعت تولید ابریشم حذف شود. به نظر می رسد تولید ابریشم خام که تا چندی پیش منبع درآمد قابل توجهی برای استان به شمار می رفت، سرنوشت  تلخی داشته باشد.

مهندس ثمینی، کارشناس ارشد تولیدات گیاهی و محقق تولیدات ابریشمی درباره از بین رفتن فرصت های شغلی در صنعت ابریشم، می گوید: تولید پیله ابریشم از جمله تولیدات با مزیت نسبی در استان تلقی می شود چراکه پروسه های تولید تخم نوغان، تولید پیله، ابریشم کشی، کلیه مراحل تولید نخ چله تا رنگرزی، پارچه بافی، صنایع دستی گرانبها حاصله از نخ ابریشم و قالی بافی، تابلوفرش و … را در بر می گیرد، این یعنی اشتغال زایی در استانی که سال هاست با خشکسالی دست به گریبان است.

وی افزود: بیش از ۹۰ درصد از نخ ابریشم تولیدی در صنعت فرش و تابلوفرش به کار گرفته می شود و جایگزینی نخ های خارجی که بعضا کیفیت مناسب ندارد، به معنای از بین رفتن فرصت های شغلی کم نظیر یا بهتر بگوییم بی نظیر است. این محقق، واردات ابریشم را عامل اصلی مهاجرت در مناطق ابریشم خیز دانست و افزود: از دیرباز مرسوم بوده که در ایام خشکسالی روستاییان درآمد و معیشت خود را از تولید فرش و صنایع دستی تأمین کنند که با کم رنگ شدن تولید فرش به واسطه واردات ابریشم عملا این حرفه ها نیز از بین رفته است و مولدان چاره ای جز ترک روستا و مهاجرت به حاشیه شهرها ندارند. از سوی دیگر واردات غیرکارشناسی شده در ترکیب جمعیتی و جغرافیایی انسانی نیز تأثیر منفی بر جای گذاشته است.

پیشنهادهایی برای احیای صنعت ابریشم‌کشی

احیای صنعت ابریشم کشی نیازمند اجرای برخی اقدامات است. یکی از کارشناسان این حوزه برای احیای این صنعت پیشنهادهایی دارد:

۱ – غرس نهال های توت در حاشیه نهرها و رودخانه ها به توسعه پرورش کرم ابریشم و تولید پیله منجر می شود و تولید پیله را دارای توجیه اقتصادی خواهد کرد. ایجاد توتستان های اصلاح شده در شهرستان تربت حیدریه، درگز و در حاشیه رودخانه ها نیز برای توسعه این صنعت در استان ضروری است.

۲ – ایجاد رشته بین دانشگاهی تولید ابریشم و اجرای پروژه های تحقیقاتی و تدوین پایان نامه های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه فردوسی، دانشگاه گیلان و دانشگاه جامع علمی کاربردی به منظور توسعه صنعت ضروری است.

۳ – استفاده از «واریته ها»ی اصلاح نژادی به منظور عمل آوری ۲ بار در سال و افزایش عملکرد تولید پیله پیشنهاد می شود. تولید کیفی و کمی پیله ابریشم نیز منوط به استفاده از ارقام اصلاح شده می باشد.

۴ – به دلیل صادراتی بودن محصولات ابریشم نظیر تابلوفرش و فرش ابریشمی پیشنهاد می شود که سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و وزارت صنعت، معدن و تجارت بازاریابی محصولات ابریشم را در دستور کار خود قرار دهند و محصولات ابریشمی را در بازارهای جهانی عرضه کنند.

۵ – تولید تخم نوغان در استان و صادرات آن به کشور افغانستان و تولید پیله در آن کشور و برگشت پیله های تولیدی نیز از فرصت های شغلی موثری است که تا چند سال پیش انجام می شد و اکنون نیز می توان آن را احیا کرد.