زادگاه کووید ۱۹ یک سال پس از همه‌گیری ووهان؛ از سکوتی مرگبار تا جشن ۲۰۲۱ (یوسف حیدری گزارش نویس)

ثانیه شمار بلندترین ساختمان شهر آغاز سال ۲۰۲۱ را خبر می‌دهد. مردم بدون ترس و نگرانی از انتشار ویروس کرونا کنار هم منتظر صفر شدن ثانیه‌ها و آغاز مراسم آتش بازی هستند. خیلی‌ها ماسک به‌صورت زده‌اند و برخی هم بدون نگرانی همدیگر را در آغوش می‌کشند. صدای جیغ و هورا در میان فشفشه‌هایی که آسمان را روشن می‌کند گم می‌شود. این تصویر شهری است که سال قبل در کانون اخبار دنیا قرار داشت، شهری که سوغات آن برای ساکنان زمین مرگ بود؛ ووهان.
یادتان هست تصویر مردی را که در صف ایستگاه مترو زمین می‌خورد یا کمی آن طرف در خیابان یک زن تلو تلو خوران با صورت روی زمین می‌افتاد؟ چند روز بعد خیابان های شهر ۱۱ میلیونی ووهان تخلیه شدند و هیچ جنبنده‌ای در آن مشاهده نمی‌شد جز بخورهای عجیب و غریبی که مثل فیلم‌های آخرالزمانی هالیوود در آسمان شهر می‌پیچید و گاه شلیک پلیس به عابری که از قرنطینه گریخته بود.
دانشجویان ایرانی ساکن ووهان با تلاش سفارت و وزارت بهداشت به ایران بازگشتند و در فضایی سرد دو هفته در ایران قرنطینه شدند، اما اوضاع این روزهای شهر ووهان که کانون اصلی انتشار ویروس کووید ۱۹ بود خیلی فرق کرده است. حالا زندگی عادی در این شهر جریان دارد و جشن‌ها و دورهمی‌ها برقرار است. تصویر شب سال نو میلادی پس از گذشت یک سال از سکوت مرگبار این شهر حالا خیلی‌ها را حیرت زده کرده است.
«شاید باورش سخت باشد اما چین از روز اول منتظر واکسن نماند و با اجرای قرنطینه سفت و سخت توانست این ویروس را مهار کند.» این را محمد می‌گوید؛ یکی از دانشجویان پزشکی که در دانشگاه ووهان درس می‌خواند و با شیوع این ویروس به ایران برگشت: «با وجود اینکه کرونا در ووهان ریشه کن شده اما همچنان اجازه بازگشت به ما نمی‌دهند و کلاس‌ها آنلاین برگزار می‌شود. هرگز روزهای شیوع کرونا در ووهان را فراموش نمی‌کنم. هر روز تعداد مبتلایان و کشته‌ها زیادتر می‌شد اما این ویروس حتی اسم هم نداشت. یکی از آزمایشگاه‌های ملی چین، در دانشگاه ووهان است یعنی همان جایی که من تحصیل می‌کنم. روزهای اول این موضوع مطرح بود که کرونا از این آزمایشگاه به بیرون درز پیدا کرده اما بعدها مشخص شد کووید ۱۹ نمی‌تواند دست ساز باشد. از همان روزهای اول دولت توصیه کرد همه ماسک بزنند و خیلی از مردم شهر هم همراهی کردند. با شروع همه‌گیری و جدی شدن موضوع، دولت دستور قرنطینه داد. همه مشاغل و مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل شدند و فقط فروشگاه‌های بزرگ مواد غذایی بازماندند. مردم هم واقعاً رعایت می‌کردند و کسی از خانه خارج نمی‌شد. ووهان شهر ارواح شده بود و پرنده در خیابان پر نمی‌زد. روزهای اول شایع شده بود خارجی‌ها کرونا نمی‌گیرند و ژن آنها آنتی ویروس دارد. خیال‌مان راحت بود اما وقتی یک گروه پاکستانی به کشورشان برگشتند و مشخص شد مبتلا هستند نگران شدیم. دولت منتظر واکسن نماند و تلاش کرد با همکاری مردم از انتشار این ویروس و رسیدن آن به گوانگجو و پکن جلوگیری کند. در چین مردم به دولت اعتماد بالایی دارند و با همه وجود همکاری می‌کنند. بعد، از همه ۱۱ میلیون نفر ساکن این شهر تست گرفتند و کسانی که مبتلا بودند قرنطینه شدند. همان روزها من و چند نفر دیگر با کمک سفارت ایران بسته‌های مواد غذایی را به دانشجویان ایرانی می‌رساندیم. تا اینکه بالاخره با تلاش سفارت توانستیم برگردیم.»
محمد از حال و هوای این روزهای شهر ووهان و زندگی عادی مردم می‌گوید: «بعد از سه ماه کم کم وضعیت به حالت قبل برگشت. البته دولت اجازه فعالیت تعداد کمی از مشاغل را می‌داد و اگر در هر محله‌ای کسی مبتلا می‌شد کل محله را قرنطینه می‌کرد. الان بعد از چند ماه، زندگی به روال عادی برگشته و مردم بدون ترس و نگرانی از کرونا زندگی می‌کنند و جشن و دورهمی می‌گیرند. با وجود این هنوز هم ماسک می‌زنند و در برخی از فروشگاه‌ها دمای بدن هم کنترل می‌شود. باور کنید می‌شود بدون واکسن و با رعایت سفت و سخت پروتکل‌های بهداشتی کرونا را کنترل کرد. واکسنی هم که چین تولید کرده شباهت زیادی به واکسن ایران دارد و از نوع ویروس ضعیف شده است. دولت چین سعی می‌کند وجهه‌ بین‌المللی خود را که بشدت آسیب دیده درست کند. برای همین نگاه تجاری به واکسن کرونا ندارد.»
هواپیما پشت هواپیما با پرچم کشورهای مختلف در باند فرودگاه ووهان به زمین می‌نشیند تا اتباع کشورشان را برگردانند. آن روزها خیلی از مردم دنیا تصور می‌کردند این ویروس فقط در چین می‌ماند و برای درامان ماندن باید هرچه سریعتر از این کشور خارج شد. کرونا بدون پاسپورت و ویزا به تمامی کشورها سفر کرد.
سعید عزیزی استاد روابط بین‌الملل دانشگاه نیجیانگ شهر ووهان یکی از کسانی است که روزهای ترس و وحشت این شهر را از نزدیک لمس کرده است. او می‌گوید این روزها که زندگی در این شهر به حالت عادی برگشته باید بپذیریم هیچ کشوری مثل چین نمی‌توانست با قرنطینه سخت ویروس کرونا را مهار کند. او سال ۲۰۱۲ به ووهان رفته و مدرس دانشگاه است: «سال گذشته همین روزها از تلویزیون چین فیلم‌هایی از ضدعفونی کردن معابر پخش می‌شد و گوینده اخبار اعلام می‌کرد یک ویروس ناشناخته منتشر شده و مردم تا جایی که می‌توانند غذاهای دریایی نخورند و ماسک بزنند. با شروع سال جدید میلادی ۲۰۲۰ شرایط بدتر شد و قبل از سال نو چینی اعلام کردند این ویروس از انسان به انسان سرایت می‌کند و همه شهر به مدت ۷۳روز قرنطینه شد. مردم ووهان عمدتاً در برج‌های مسکونی‌ زندگی می‌کنند و کسی اجازه خروج از هیچ کدام از این برج‌ها را نداشت. درهای ساختمان‌ها بسته شد و مردم همه در خانه ماندند. اهالی ووهان واقعاً رعایت کردند و با همکاری و مدیریت توانستند بحران را مهار کنند. از همه مردم تست می‌گرفتند و من هم دوبار تست دادم. بعد از پایان قرنطینه اگر می‌خواستیم به فروشگاهی برویم باید پاسپورت نشان می‌دادیم و کد سلامت روی در فروشگاه را اسکن می‌کردیم و مجوز ورود می‌گرفتیم، اما بعد از یکسال زندگی به روال عادی برگشت ولی با وجود این مردم هنوز ماسک می‌زنند و مکان‌های ورزشی و تالارها و سالن‌های سینما فعال هستند. اتباع دیگر کشورها در صورت ورود به چین دو هفته قرنطینه می‌شوند و بعد از آن می‌توانند وارد کشور شوند. چینی‌هایی که بخواهند از کشور خارج شوند هم واکسن کرونا ساخت کشورشان را تزریق می‌کنند.»
او به سیستم زندگی در ووهان اشاره می‌کند و می‌گوید وقتی درخواستی از سوی دولت اعلام می‌شود همه مردم اجرا می‌کنند و کمتر کسی مخالفت می‌کند: «با وجود ریشه کن شدن کرونا اگر باز هم کسی مبتلا شود بلافاصله ساختمانی را که فرد بیمار در آن زندگی می‌کند قرنطینه می‌کنند و از همه آزمایش می‌گیرند. مردم ووهان معتقدند تجربه کادر پزشکی و دولت در برابر این بیماری بالا رفته و جای نگرانی نیست و باید از زندگی لذت برد. در نبود واکسن تنها کاری که می‌شد انجام داد قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی بود و هنوز هم مردم ووهان با وجود اینکه زندگی به شرایط عادی برگشته این موارد را رعایت می‌کنند. شب سال نو اینجا جشن برپا بود و خیلی از مردم در خیابان‌ها شادی می‌کردند و فروشگاه‌های بزرگ هم تا صبح باز بود.»
در کشور چین تعطیلی معنی ندارد و مردم حتماً باید سرکار بروند و درآمد داشته باشند. حتی اگر یک روز کارخانه یا دانشگاه تعطیل شود حتماً یک روز جایگزین برایش تعیین می‌کنند. همایون، مهندس شبکه و ساکن شهر ووهان می‌گوید وقتی دولت دستور قرنطینه سراسری داد متوجه شدیم که با یک ویروس کشنده روبه‌رو هستیم: «خیلی‌ها آرزو داشتند یک روز بدون ماسک به خیابان بروند و از هوای آزاد لذت ببرند. اینجا بعد از یک سال با همکاری مردم این آرزو محقق شد. حالا می‌توانی بدون ماسک و دستکش بیرون بروی و با خیال راحت خرید کنی. اما با وجود این خیلی از مردم هنوز ماسک می‌زنند. درواقع ماسک زدن جزئی از زندگی مردم شده است.
الان شرکت‌های بزرگ هر دوماه یک بار از همه کارمندان تست کرونا می‌گیرند و اگر کسی بخواهد از کشور خارج شود واکسن کرونا می‌زند ولی برای همه مردم اجباری نیست. حقیقتاً چیزی که من اینجا دیدم متحد شدن مردم با حکومت مرکزی برای ریشه کن کردن کرونا بود.»