عمارت های تهرون از ساختمان شهرداری تا محل فروش بازی های کامپیوتری/ عمارت بلدیه شاهکار مارکف معمار ارمنی

عصر ایران ؛ علی نجومی ــ میدان امام خمینی یا سپه سابق یا توپخانه اسبق. میدانی که در ابتدا به صورت تلفیقی از سبک دوره رنسانس و باروک ساخته شد تا اولین میدان مدرن شهری تهران ساخته شود. تقریبا همگان متفق القولند که امیرکبیر دردانه روزگار و صدراعظم ناصرالدین شاه بانی فکر ساخت این میدان بوده است اما با توجه به این که سال ۱۲۴۶ را برای آغاز پروسه ۱۰ ساله ساخت این میدان ذکر کرده اند و امیر کبیر هم در سال ۱۲۴۰ خورشیدی به دستور ناصرالدین شاه در باغ فین کاشان کشته شد پس یک پای این ادعا می لنگد اما شاید بتوان این گونه نتیجه گرفت که فکر ساخت این میدان توسط امیرکبیر مطرح شده است و تا آغاز پروژه و به سرانجام رسیدن آن چند سالی طول می کشد. ساخت این میدان توسط محمد ابراهیم خان آذربایجانی معمار مشهور دوره ناصری و برادر زن ناصر الدین شاه انجام شد.

دور این میدان به مرور ساختمان هایی ساخته شد که هر کدام برای سال ها همچون الماسی درخشیدند و به نوعی شناسنامه تهران نوین شناخته می شدند و یکی از آن ها ساختمان بلدیه یا شهرداری است. پس از کودتای سوم اسفند و صدارت سید ضیاءالدین طباطبایی فردی ارمنی به نام گاسپار ایپگیان کفیل بلدیه شد. او با جدا کردن بلدیه از نظمیه دگرگونی بسیاری در آن پدیدآورد. ایپگیان برای ساماندهی و اداره امور شهرداری کوشید آنها را متمرکز کند. از این رو نخستین ساختمان مرکزی شهرداری تهران را بخش شمالی میدان توپخانه پایه‌گذاری کرد. با کنار رفتن دولت سید ضیاء و به قدرت رسیدن رضاخان، سرلشکر کریم بوذرجمهری شهردار تهران شد و ساختمان نیمه‌کاره بلدیه یا شهرداری پسین آماده شد. این ساختمان تا میانه‌های دهه چهل خورشیدی همچنان بر پا بود و نماد شهرداری تهران به‌شمار می‌رفت.

اولین قانون شهرداری یا بلدیه در تهران

اولین قانون بلدیه در واقع توسط اولین مجلس شورای ملی در سال ۱۲۸۶ تصویب شد و کم کم شیوه کسب درآمد بلدیه روشن می شود و کسب هزینه از مردم بابت ارایه خدمات شهری مثل جا به جایی زباله باب می شود. و مثلا بعد از کودتای سوم اسفند سال ۱۲۹۹، سید ضیا الدین طباطبایی دستور منع دفن مردگان در خانه ها را که تا آن موقع باب بود ابلاغ می کند. و بلدیه یا همان شهرداری مسیول کفن و دفن مردگان می شود.

سرانجام این ساختمان

این ساختمان در میان سال های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۸ ویران شد (تاریخ تخریب در برخی منابع ۱۳۴۷ آمده است) و جای آن فضای سبز ایجاد و پس از مدتی به پایانه اتوبوسرانی شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه واگذار گردید.

بهشت گیمرها

اگر متولد دهه ۱۳۵۰ به بعد و اهل بازی های ویدیویی و کامپیوتری باشید قطعا بخش مهمی از خاطرات شما در پشت ساختمان شهرداری رقم خورده است. جایی که تجهیزات، وسایل و فیلم های اقسام بازی ها از آتاری و میکرو گرفته تا سگا و پی اس در اینجا خریداری می شد. البته هنوز هم علاقه مندان این جور بازی ها و سرگرمی ها را می توان در جست و جو و تکاپو در میدان امام خمینی و پشت ساختمان سابق شهرداری دید اما مطمئنا دیگر از آن رونق سابق در این جا خبری نیست.

طرح‌های بازسازی

طرح بازسازی دوباره این ساختمان در چند سال پیش مطرح بوده است. از جمله در سال ۱۳۸۳ طرح بازسازی بدنه‌های شمالی و جنوبی میدان توپخانه تهران در کمیسیون ماده پنج شهرداری تهران به تصویب رسید و قرار بود که با جابجایی پایانه اتوبوس شهری از محل پیشین ساختمان بلدیه و ساخت راه زیرگذر پیاده‌رو از ایستگاه مترو به سوی خیابان فردوسی با احیای بدنه‌های تاریخی این میدان، سیمای تاریخی دوره پهلوی اول بازسازی شود. در سال ۱۳۹۱ نیز طرح احیای نقش فرهنگی- گردشگری میدان توپخانه مطرح شد.

با گذشت نیم سده از ویرانی این ساختمان، در فروردین ۱۳۹۴ در راستای انجام پروژه «طرح ساماندهی میدان امام خمینی» عملیات اجرایی ساخت دوباره ساختمان بلدیه در میدان توپخانه با همان شکل و نما آغاز شد. در طرح ساماندهی میدان توپخانه ساختمانی به سیمای عمارت بلدیه تهران (ساختمان شهرداری تهران) به نام خانه شهر در بخش شمالی میدان ساخته شد. این ساختمان ۱۸هزار مترمربعی قرار است با کاربری فرهنگی در چهار طبقه (دو طبقه زیرزمین و دو طبقه روی زمین) در زمینی به مساحت ۴۵۰۰ مترمربع بر پا شده است که بخشی از ان در دهه فجر سال گذشته در جشن های پیروزی انقلاب اسلامی افتتاح شد.

معمار سازه

نیکلای مارکف روسی-گرجی تبار معمار مشهور این بنا بود که در سیاهه آثار ماندگارش در ایران می توان از دبیرستان البرز، ساختمان جدید دارلفنون، مدرسه ژاندارک و زندان قصر و ..و نام برد.