آری کافه نادری حتی برای انگلیسی جماعت هم که به سفارت آن طرف خیابان رفت و آمد داشتند جذاب بود.
عصر ایران ؛ علی نجومی ــ این روزها که نفس تهران از دود و دم گرفته و به قول سهراب جان سپهری ریه ها پر از اکسیژن مرگ است شاید تصور این که روزگاری همین تهران نازنینمان با درخت های چنار قد کشیده به آسمانش و جوی های پر ز آبش، آدمی را سرحال می آورد دشوار باشد. در آن روزها تهران طبیعتا این قدر بزرگ و پرجمعیت نبود. انگشت شماری خیابان اصلی داشت و خیابان انقلاب فعلی حد شمالی و خیابان شوش حد جنوبی آن بودند.
اما شهرت تهران در آن زمانی که محل صحبت ماست و می شود اوایل سال های ۱۳۰۰ کم کم داشتن کافه را به شکل فرنگی تجربه می کند. رضاخان که تازه بر تخت سلطنت نشسته بود بدش نمی آمد ایران اساسا فرنگی بشود و سرگرمی های مردم هم شکلی غربی طور بیابد. در این میان ارامنه عزیز ایران زمین مانند خیلی کارهای دیگر پیش قدم بودند و تاریخ بسیاری از کافه های درجه یک تهران را که بخوانید رد پای ارامنه را در آن ها خواهید دید. در این مجال می خواهیم برویم به سال ۱۳۰۶ خیابان نادری رو به روی باغ سفارت بریتانیا. خیابانی که حالا نامش جمهوری اسلامی شده است.
حکایت تاسیس و پاتوق شدن
خاچیک مادیکیانس که یک ارمنی مهاجر بود در این سال تصمیم گرفت تا کافه ای به سبک و سیاق فرنگ تاسیس کند . نامش را هم به مناسبت محلی« کافه نادری» گذاشت. کار کافه خیلی گل کرد و این موفقیت خاچیک مادیکیانس را دلگرم کرد که تجارت خود را گسترش دهد و قنادی و هتل هم در کنار کافه اش تاسیس کند و برای سال های سال این مجموعه هم چون نگینی در خیابان نادری می درخشید.
کافه به سرعت تبدیل شد به پاتوق هنرمندان، نویسندگان و روشنفکران. شاید گل سرسبد این مشتری های ثابت اعضای گروه ربعه بودند: صادق هدایت، بزرگ علوی، مسعود فرزاد و مجتبی مینوی.
هنوز هم به احترام صادق خان هدایت صندلی و جای خالیش را در کنار طاقی یکی از پنجره های کافه نادری سبز نگاه داشته اند. آن قدر این گروه مشهور و نامی بودند که حضور همیشگی جوانان و شهروندانی که مشتاق دیدن آن ها بودند در کافه به یک اتفاق همیشگی تبدیل شده بود. البته بعد ها بزرگان دیگری هم چون نیما یوشیج، عبدالحسین نوشین و دکتر ناتل خانلری هم به این جمعه اضافه شدند.
روزی که پلیس می خواست صادق هدایت را بازداشت کند
نقل می کنند روزی صادق هدایت و دکتر مظفر بقایی در دهه ۱۳۲۰ در سینمایی به تماشای فیلمی رفته بودند و به رسم آن روزگار پیش از فیلم و در هنگام درود به محمد رضا شاه پهلوی، این دو نفر از جای خود بر نمی خیزند و این مطلب به گوش مقامات شهربانی می رسد و آن ها هم روز بعد در کافه نادری به سراغ صادق هدایت می رود و دکتر بقایی هم اتفاق آن روز همراه هدایت و در کافه بوده است. وقتی مقامات قصد بازداشت هدایت را می کنند دکتر بقایی می گوید:« من نماینده مجلس هستم و مصونیت دارم و این آقای هدایت را هم من نگذاشتم برخیزد.» و این گونه می شود که ماموران از خیر بازداشت این دو می گذرند و یک صحنه دراماتیک به این ترتیب در تاریخ کافه نادری ثبت می شود.
جلال آل احمد وارد می شود
در دهه های بعدی شاید جلال آل احمد مشهورترین چهره همیشگی کافه نادری بود و همیشه حلقه ای از شیفتگان و یاران همراهش بودند که آن روزگار، عصر آل احمد بود و نیش های همیشگی اش به حکومت محمدرضا شاه. کافی بود سیگار اشنوی خودش را آتش کند و خطابه بخواند که کافه سراسر گوش شود. شاید این منتهای آرزوی هر کافه داری بود که کافه اش را چنین شخصیت هایی با حضور خود گرم کنند.
حالا هم وقتی به کافه پا بگذارید عکس بزرگانش را بر روی دیوار استوار رنگ و رو رفته اش می بینید. صندلی لهستانی هایی که بوی تهران قدیم را می دهند و پنجره هایی که به حیاط قدیمی و نوستالژیک کافه، دید دارد.
شیفتگی انگلیسی جماعت و وضعیت فعلی کافه
شاید بزرگترین شاهد بر شهرت کافه نادری برای نگارنده روزی بود که حوالی ۱۰ سال پیش که برای صفای دل با جمعی از دوستان در خیابان جمهوری به قدم زدن مشغول بودیم و هوس قهوه به سرمان زد. وارد کافه نادری شدیم و کنار میزمان انگلیسی حرف زدن با لهجه غلیظ بریتیش یک خانم جوان توجهمان را جلب کرد که به همراهان ایرانی خود می گفت:« راجع به کافه نادری خوانده ام» آری کافه نادری حتی برای انگلیسی جماعت هم که به سفارت آن طرف خیابان رفت و آمد داشتند جذاب بود.
در دهه ۱۳۷۰ قنادی نادری تعطیل شد اما هتل و کافه هم چنان پابرجا هستند البته کافه نادری دارای دو سالن است که در سالن اول، فقط قهوه و چای و دسر سرو می‌شود و سالن بعدی ویژهٔ غذاست. و باید اضافه کنم که هر دوی کافه و هتل نادری در فهرست آثار ملی قرار دارند.
