موانع پیش روی همکاری‌ اقتصادی ایران و روسیه چیست؟

به گزارش ایرنا،  بازخوانی روابط ایران و روسیه بیانگر این واقعیت است که به رغم تمایل دو کشور به داشتن روابط قوی اقتصادی، وجود موانعی موجب شده تا انتظارات و اراده دو طرف در این مورد مهم همچنان برآورده نشود.

روابط سیاسی امنیتی و دفاعی ایران و روسیه به رغم فرازونشیب های تاریخی در چند سال اخیر رو به بهبودی بوده است به طوری که به گفته صاحب نظران این روابط نوین در تاریخ دو کشور بی سابقه است اما از نظر اقتصادی نسبت به ظرفیت های موجود و کشورهای منطقه در خور انتظار نیست.

ایرنا در گفت و گو با مقامات دو کشور به بررسی این موضوع پرداخته است.

تحریم ها، دخالت و مانع خارجی  

«سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه در باره علت ضعف روابط اقتصادی دو کشور و در پاسخ به سوال ایرنا در این مورد اظهار داشت: با وجود توسعه همکاریهای دوجانبه اما تحریم ها به ساختار مناسبات اقتصادی ضربه زده اند.

وی افزود: به دلیل تحریم های آمریکا علیه ایران، بسیاری از شرکت های ما که با آمریکا همکاری می کنند ناچار به توقف مشارکت با ایران رشده اند.

لاوروف هفته گذشته در نشست روسای نمایندگی های رسانه های خارجی در پاسخ به این سوال ایرنا با اشاره به تهدیدهای آمریکا برای مجازات شرکت ها و کشورهایی که با ایران همکاری می کنند، اظهار داشت: با این وجود مبادلات بازرگانی ما به آرامی گسترش می یابد.

وی افزود: پرداخت های روسیه و ایران با ارزهای ملی صورت می گیرد و تلاش می کنیم از سیستم مالی که به دلار وابسته نباشد استفاده کنیم.

به گفته وی روسیه با شماری از کشورها با ارزهای ملی معامله می کند و در زمان حاضر نیز استفاده از بیت کوین رایج می شود.

 لاورف با تاکید بر موضع کشورش برای توسعه همه جانبه روابط ایران و روسیه گفت: به سوی همکاری های گسترده با ایران حرکت می کنیم.

البته لاوروف پیشتر هم گفته بود به رغم شیوع کرونا و موانع وجود اما رشد پیشرفت مناسبات اقتصادی با ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی ۴۲ درصد نسبت به سالهای گذشته افزایش یافته است.

سفیر پیشین روسیه در آمریکا نیز  تحریم ها را عامل اصلی رابطه ضعیف اقتصاد دو کشور می داند و معتقد است توسعه اقتصاد ایران و روسیه در نهایت می تواند منجر به تحکیم و گسترش روابط دو کشور به صورت بنیادی شود.

 ولادیمیر لوکین در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: دلیل اصلی همکاری ایران و روسیه این نیست که دو کشور با تحریم های آمریکا مواجه هستند بلکه این دو کشور از طریق خزر با هم مرز آبی دارند و در همسایگی هم واقع شده اند و برای رشد مناسبات اقتصادی باید دو طرف نسبت به رفه موانع زیر ساختی گام بردارند.

سناتور لوکین با بیان اینکه روابط اقتصادی تهران و مسکو می تواند به چندین برابر ارقام فعلی گسترش یابد، افزود: ضروری است برای رسیدن به این هدف، موانع زیرساختی را از بین برد.

وی  تصریح کرد: متاسفانه تحریم ها مانع توسعه اقتصاد داخلی ایران و روسیه می شود حال آنکه ابعاد همکاری های اقتصادی روابط کشورها را تعیین می کند.

نگرانی آمریکا از تعمیق روابط اقتصادی ایران و روسیه

اما کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی  ایران عوامل متعددی را باعث مطلوب نبودن سطخ روابطه اقتصادی تهران و مسکو عنوان می کند و می گوید: یکی از این عوامل رویکرد مستمر آمریکایی ها و برخی کشورهای اروپایی برای جلوگیری از عمیق شدن روابط اقتصادی و فرهنگی و مردمی ایران و روسیه بوده است.

وی تصریح کرد: تعمیق روابط اقتصادی ایران و روسیه حتما راهی موثر جهت خنثی سازی تحریم های یکجانبه آمریکا محسوب می شود از این رو آمریکایی ها برای جلوگیری از شکل گرفتن روابط اقتصادی محکم بین تهران و مسکو مانع تراشی و سنگ اندازی می کنند.

جلالی گفت: «معروف است که انگلیسی ها همیشه برا ی مقایسه روابط روسیه با ایران با روابط غرب با ایران می گویند که ” افزایش روابط و همکاری روسیه و جمهوری اسلامی ایران باید فقط به بخش نظامی و امنیتی و منطقه ای محدود شود و نباید فراتر رود؛ چون گسترش این سطح روابط همان سطحی باقی خواهد ماند و گسترش آن می تواند به اندازه سطح یک دریا بنظر برسد، اما حتما عمق آن کمتر از یک سانت است، چون با تغییر حکومت در روسیه و یا تغییر حکومت در ایران میشود همه آن روابط و همکاری نظامی و امنیتی و منطقه ای را یک شبه ازبین برد”.»

موانع زیرساختی

کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران با اعلام اینکه میزان ارسال کالا  از ایران در سال ۲۰۲۰میلادی به رشد ۱۰۵ درصدی نسبت به سال گذشته رسیده است گفت: با این وحود میزان تبادل تجاری ایران و روسیه با توجه ظرفیت های بالای اقتصادی پایین است و  لازم است به سمتی برویم که ترازی تجاری ما در تبادل اقتصادی مثبت شود یا حداقل نزدیک به هم باشد.

وی خاطرنشان کرد: روسیه ۲۷۰ میلیارد دلار واردات دارد و ایران می تواند با تلاش و برنامه ریزی و صادرات کالاهای باکیفیت بخشی از بازار روسیه را به خود اختصاص دهد.

سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه مهمترین مانع بر سر تجارت ایران و روسیه را مشکلات زیرساخت‌های ارسال کالا دانست و خاطرنشان کرد: به ‌رغم مرز آبی دو کشور و الزام دارا بودن ناوگان دریایی مناسب، ما در این بخش ضعف بزرگ داریم و مبادلات خود را از طریق کشور واسطه انجام می‌دهیم.

سفیر ایران در روسیه یکی از عوامل بسیار مهم توسعه نیافتن مبادلات تجاری به روسیه را بحث زیر ساختی عنوان کرد و چنانچه راههای ریلی ما در مسیر اقتصادی شمال جنوب تکمی و همچنین امکانات دریایی ایران نوسازی و بهینه شود تحول شگرفی در اقتصاد جمهوری اسلامی ایران رخ خواهد داد.

وی با بیان اینکه ایران و روسیه مرز آبی دارند تصریح کرد: برای اینکه برای مبادلات اقتصادی به خاک روسیه وصل شویم باید از چند کریدور استفاده کنیم. وی در مورد کریدورهای ارتباطی به روسیه توضیح داد: یکی کریدور شرقی از طریق ترکمنستان،  یا کریدور مرکزی از طریق جمهوری آذربایحان و یا کریدور غربی از طریق ارمنستان و سپس گرجستان است که هر کدام از اینها موانع خاص خود را دارد.

جلالی اظهار داشت:  کریدوری که بهتر می توانیم از طریق آن به روسیه کلا صادر کنیم از طریق جمهوری آذربایجان است که فعلا به شکل جاده ای است و با توجه به اینکه خود جمهوری آذربایجان از بزرگترین کشورهای ارسال کننده مواد عذایی به روسیه هستند بین تجار دو کشور رقابت حاصل می شود و به صورت طبیعی ممکن است از طرف باکو موانعی برای تجار ما عبور کامیون ها گاها ایجاد کنند.

وی اظهار امیددواری کرد با تلاش مقامات متولی در کشورمان مسیر ریلی رشت – آستارا تکمیل شود تا تجار ما به راحتی کالاهای خود را بدون مانع در روسیه ترخیص کنند.

کمبودهای حمل و نقل دریایی

سفیر جمهوری اسلامی ایران یکی دیگر از موانع مبادلات ضعیف اقتصادی با روسیه را تعداد ناکافی کشتی های مناسب تجاری عنوان کرد و افزود: ما در بنادر خزر کشتی هایی که داریم بالاترین ظرفیت شان هشت هزار تن و چند کشتی هم در حد سه  تا چهار تن هست که در حد ظرفیت خود هم کار می کنند اما  نیاز هست که هم امکانات بندرگاهی جمهوری اسلامی ایران و هم امکانات کشتیرانی تقویت شود.

جلالی افزود: ما نیاز به کشتی های حمل کانتینری یخچال دار و کشتی های رورو (RO.RO) رو رو داریم تا بتوانند با سرعت  کالاها را تا بندر آستارخان روسیه ارسال و تخلیه کنند.

وی گفت: بنابراین مشکل اصلی ما در تبادل اقتصادی با روسیه ترانزینی است و تا زمانی که راهها و راه آهن و امکانات دریایی خود را تقویت نکنیم به جایی نمی رسیم.

زیرساختهای پولی و بانکی

سفیر جمهوری اسلامی ایران گفت: با توجه به بحث تحریم ها بعضی تصور می کنند چون ما با روسیه روابط سیاسی مناسب داریم این موضوع می تواند به مناسبات بانکی و اقتصادی تسری پیدا کند در حالی که این برداشت درستی نیست.

جلالی تصریح کرد: برخی از بانکهای روسی خصوصی هستند و برخی بانکهای دولتی هم می /ویند در صورت در صورت تبادل با ایران تحت تحریم قرار خواهیم گرفت.

وی گفت: اگر چه روشهایی را پیدا کردیم تا بتوانیم گشایشهایی را ایجاد کنیم ولی موانع پولی و بانکی جدی است وی در مجموع نمی توان روابط بانکی و اقتصادی را به میزان روابط سیاسی در کنار هم دید.

ضعف بخش خصوصی و نبود هلدینگ های بزرگ تجاری

وی ضعیف بودن بخش خصوصی در کشور مان را از دیگر موانع ضعف مناسبات تجاری ایران با روسیه دانست و گفت: لازم است که بخش خصوص ما قوی شود و در داخل ایران با تشکیل هلدینگ های بزرگ اقتصادی برای صادارات و واردات با  روسیه اقدام کنیم. همچنین لازم است هلدینگ های بزرگی مثل بنیاد مستصعفان، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و آستان قدس رضوی که امکانات خوبی دارد وارد بازار روسیه شوند.  

جلالی بخش خصوصی ایران را بسیار کوچک دانست و تصریح کرد: متأسفانه نوسانات قیمت در بازار ایران موجب بی‌تعهدی بخش خصوصی در مبادلات شده است.

موانع دیگر

سفیر جمهوری اسلامی ایران آشنا نبودن تجار با اصول تجارت بین الملل و کشور روسیه، ناآشنایی به زبان روسی و وارد نبودن به اصول بازاریایی، وجود نوسانات در بازار ارز و نبود ثبات قوانین را از موانع تجارت مناسب با روسیه عنوان کرد.

لزوم شتاب برای عضویت دایم ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا

کاطم جلالی شتاب برای عضویت دایم در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و از سرگیری مذاکرات در این مورد را ضروری عنوان کرد و گفت با پیوستن به این اتحادیه مبادلات تجاری ما با کشورهای عضو از جمله روسیه شدت خواهد گرفت و ایران به لحاظ سوق الجیشی و طرفیتهای بزرگ اقتصادی می تواند دروازه ورود کشورهای اتحادیه به خاورمیانه باشد که در توسعه اقتصادی ایران تاثیر شگرفی دارد.

جلالی افزود: مراحل الحاق ایران به توافقنامه اقتصادی اوراسیا نیز در حال انجام است و انتظار می‌رود براساس این موافقتنامه، ایران به مجموعه اقتصادی کشورهای روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس بپیوندد تا بتوانیم از بازار بزرگ توسعه روابط اقتصادی عرضه کالا و محصولات به ویژه در شرایطی که ایران و روسیه تحت تحریم‌های غیرقانونی قرار دارند، بهره ببریم.

 ضرورت راه اندازی خط‌ آهن رشت-آستارا 

کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه با تاکید بر ساخت سریع خط آهن رشت آستارا که ارتباط اقتصاد ایران را از شرق به غرب مرتبط می کند، گفت: تکمیل این خط آهن برای کشور بسیار ضروری و حیاتی است چون بعد از ساخت تحول شگرفی در اقتصاد ایران روی خواهد داد.

وی در باره اهمیت گذرگاه ریلی که از چین تا هند و هند تا پاکستان و سپس داخل ایران تا رشت ادامه دارد اشاره کرد و گفت لازم است قطعه رشت به آستارا  هم ساخته شود چرا که این خط تا فنلاند در اروپا هم ادامه دارد و با تکمیل این قطعه می توانیم شاهد رشد یکباره اقتصادی با روسیه باشیم.

جلالی تصریح کرد: بارها به برخی  به مسئولان تاکید کرده ام که ساخت خط آهن رشت به آستارا برای کشور از نان شب هم واجبتر است چرا که اگر این قطعه ساخته شود شاهد ارتقا فراوانی در روابط اقتصادی با روسیه و اتحادیه اوراسیا خواهیم بود .

وی اظهار داشت این خط آهن از چین به سمت هند از هند به پاکستان و  از پاکستان به ایران ادامه دارد  اما خلاء آن در کشور راه آهن رشت به آستارا است که باعث می شود ایران از کریدور اقتصادی چین تا فنلاند بی نصیب باشد.

جلالی تاکید کرد که این خط ریلی را نباید استانی دید بلکه پروژه ای است که اقتصاد کل کشور را متحول خواهد کرد چون علاوه بر صدور کالاهای خود با قیمت و زمان مناسب به روسیه و اروپا کریدوری مناسب برای انتقال کالاهای کشورهای شرقی به اروپا خواهد بود که منافع فراوانی هم برای ایران دارد.

وی همچنین تقویت بخشهای گمرکی و همسان سازی در این بخش را ضروری عنوان کرد.

سفیر جمهوری اسلامی ایران اظهار امیدواری کرد که با رفع موانع ذکر شده در سال جاری میلادی و سال ۱۴۰۰ شمسی بتوانیم حجم مبادلات تجاری ایران با روسیه را افزایش دهیم.

رئبس روسی شورای اقتصادی تهران – مسکو چه نظری دارد؟  

رئیس شورای تجاری روسیه و ایران حچم تجارت ایران و روسیه را در حدود دو میلیارد دلار عنوان کرد و می گوید: این حجم از مبادلات برای دو کشور همسایه با توجه به روابط راهبردی موجود بسیار پایین است.

«ولادیمیر اوبیدنوف» در گفت و گو با ایرنا مسئله بانکی را از موانع مهم گسترش روابط تجاری میان دو کشور عنوان و بر ضرورت رفع این مشکل تاکید کرد.

وی با بیان  اینکه روسیه می تواند بازار مناسبی برای محصولات کشاورزی و همینطور برخی تولیدات صنعتی ایران باشد، اظهار داشت: باید از ظرفیتهای اقتصادی دو کشور به خصوض در شرایط تحریم ها علیه دو کشور و همچین همه گیری کرونا به نحو مطلوب استفاده کرد.

 ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه پیشتر در نشستی خبری در جواب سوال خبرنگار ایرنا در باره روابط اقتصادی تهران و مسکو اظهار داشت: برغم شیوع کرونا و تهدیدات آمریکا، روابط خود با جمهوری اسلامی ایران را در همه عرصه ها بخصوص اقتصادی در سطح عالی و استان های دو کشور گسترش می دهیم.

زاخارووا خاطرنشان کرد : بین سازمان های مربوطه دو کشور در زمینه اقتصادی گفت و گوهای سازنده ای برقرار شده است.

رشد بی سابقه صادرات ایران به روسیه در سال ۲۰۲۰ به رغم موانع سد راه اقتصاد دو کشور 

با وجود موانع ذکر شده در راه پیشرفت روابط اقتصادی تهران با مسکو، بر اساس آمار اعلام شده از سوی گمرک روسیه، رشد صادرات ایران به روسیه در سال ۲۰۲۰ میلادی به حدود ۸۰۰ میلیون دلار رسید که در مقایسه با سال قبل از آن حدود ۱۰۵ درصد افزایش نشان می دهد و این میزان افزایش صادرات در تاریخ روابط تجاری دو کشور بی سابقه بوده است.

کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه می گوید: به رغم اینکه دنیا در وضعیت کرونا قرار داشت و خسارت های زیادی به تجارت بین الملل وارد آمد اما در مورد روابط ایران و روسیه قضیه کاملا معکوس شد و بر اساس آمار رسمی گمرک روسیه ما شاهد ۱۰۴.۵ درصد رشد ارسال کالا به این کشور در سال گدشته میلادی بودیم که در طول تاریخ روابط تجاری ایران و روسیه این رقم صادرات بی سابقه بوده است.

سفیر ایران می گوید: با مروری اجمالی به آمار گمرک فدراسیون روسیه متوجه می شویم که از سال ۲۰۰۰ تا سال ۲۰۰۸ میلادی، فرایند رشد صادرات ایران به فدراسیون روسیه دارای آهنگ رشدی متوازن بوده است. اما از آنجا که ارزش پایه عدد صادراتی ایران به روسیه در آن زمان با توجه به ظرفیت دو کشور عدد ناچیزی بوده، به تبع آن میزان صادرات ایران نیز چشمگیر به نظر نمی رسید.

جلالی افزود:  به عنوان مثال از حدود ۶۳ میلیون دلار در سال ۲۰۰۳، صادرات ایران به روسیه به عددی حدود ۴۰۱ میلیون دلار در سال ۲۰۰۸ رسیده است. اما از سال ۲۰۰۹ تا سال ۲۰۱۹ میلادی صادرات ایران به روسیه رشدی قابل توجه نداشته تقریبا مسیر ثابتی را طی کرده و بین اعداد ۲۷۰ میلیون دلار تا ۵۰۰ میلیون دلار در نوسان بوده است.

وی خاطر نشان کرد: اتفاق قابل توجهی که در حوزه صادرات جمهوری اسلامی ایران به فدراسیون روسیه در سال ۲۰۲۰ میلادی به وقوع پیوسته، این است که به رغم وجود همه گیری کرونا و تحریم های ظالمانه آمریکا علیه ایران و اعمال سیاست فشار حداکثری آمریکا، صادرات ایران به فدراسیون روسیه به یکباره از عدد ۳۹۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۹ با رشدی حدود ۱۰۵ درصدی به عدد قابل توجه در حدود ۸۰۰ میلیون دلار رسیده است.