شعر و گفتاری از استاد شفیعی کدکنی در بزرگداشت حافظ ای هرگز و همیشه

مستی و هوشیاری و راهی و رهزنی
ابری و آفتابی و تاریک‌روشنی
هرکس درون شعر تو جویای خویش و تو
آیینه‌دار خاطر هر مرد و هر زنی
در پایتخت سلسله شب، که شهر ماست
همواره روح را به سوی روز، روزنی
نشناخت کس تو را و شگفتا که قرن‌هاست
حاضر میان انجمن و کوی و برزنی
این سان که در سرود تو خون و طراوت است
صدبیشه‌ ارغوانی و صدباغ، سوسنی
ای هرگز و همیشه و نزدیک و دیر و دور!
در هر کجا و هیچ کجا، در چه مأمنی؟
در مسجدی و گوشه میخانه‌ات پناه
آلوده شرابی و پاکیزه دامنی
هر مصرعت عصاره اعصار و ای شگفت!
کاینده را به آینگی صبح روشنی
نشگفت اگر که سلسله عاشقان دهر
امروز خامُش‌اند و تو گرم سرودنی
آفاق از چراغ صدای تو روشن است
خاموشیت مباد که فریاد میهنی!
هنر حافظ

… حجم غزل‌های خواجه و مقایسه‌ی آن با سال‌های نسبتا دراز شاعری او، نشان می‌دهد که وی در هر سال بیش‌تر از ۱۰ غزل نگفته و پیداست که در این فاصله، او جز پرداختن به همین حجم نسبتا اندک غزل‌ها کاری هنری و شعری دنداشته است و اگر بخواهیم یک تن از شاعران بزرگ زبان فارسی را درنظر بگیریم که نصیحت حکیم نظامی را بیش از هر کس دیگر، به کار بسته باشد، از خواجه‌ شیراز هیچ‌کس را مناسب‌تر نخواهیم یافت که به این بیت نظامی عمل کرده است:
آن‌چه درین پرده نشانت دهند
گر نپسندی به از آنت دهند
بی‌گمان، این دیرپسندی و پرداختن غزل‌ها، که در طول زمان انجام گرفته است، در همه‌ی جوانب خلاقیت شعری او، ‌آثار خود را به‌جای گذاشته است.
… این بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ویژگی‌ شعر اوست که با هنر خویش و با طنز خویش ساختار متناقض جامعه را تصویر می‌کند؛ جامعه‌ای که ترکیب آن بر اساس “ریا” استوار شده است. مگر “ریا” خود چیزی جز “تناقض” می‌تواند باشد؟
واقعا هیچ اندیشیده‌اید که “ریا” از چه چیزی به وجود می‌آید؟ از تناقض. تناقض میان “دل” و “رفتار”: “رفتار” و “گفتار” ‌مطابق شریعت، اما “دل” ‌متوجه فریب مردم، برای جلب قدرت و استمرار حکومت. حاکمیت امیر مبارزالدین با آن سوابق و رفتارهایش چیزی جز ترکیب تناقض‌هاست؟ چه طنزی بالاتر از این‌که کسی با عالی‌ترین اسلوب بیان هنری خویش، این چنین تناقضی را تصویر کند:
محتسب شیخ شد و فسق خود از یاد ببرد
قصه‌ی ماست که در هر سر بازار بماند
کوشش حافظ برای تصویر هنری اجتماع نقیضین در ساخت جامعه… بازگشتش به جنبه‌ی سیاسی شعر اوست. شعر حافظ در تاریخ ادبیات ایران، ضمنا سیاسی‌ترین شعرهاست.

روز نامه اطلاعات چهارشنبه ۸ تیر ۱۴۰۱

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *